به نقل از وبلاگ دکتر مجید زارع
این هفته "حضور غیاب الکترونیکی" را برای نخستین بار در کلاس های
درسم بکار گرفتم. صرف نظر از اینکه اساسا چقدر به ضرورت انجام حضور و غیاب در کلاس
درس معتقد باشیم، این نوع حضور و غیاب، هم یک تجریه شیرین و هم یک قدم رو به جلو در
توسعه مدیریت یادگیری الکترونیکی در دانشگاه بود. با اطلاعی که از وضعیت یادگیری
الکترونیکی در دیگر دانشگاه های کشور دارم، بی تردید ما در این زمینه از زمره
پیشتازانیم !
به سادگی تصور کنید وارد کلاس درسی می شوید که دانشجویان از لحظاتی
قبل به توصیه شما کامپیوتر کلاس را که به سرور دانشگاه و دیتا پروژکتور کلاس متصل
است روشن کرده اند. اینک کافیست شما فقط مرورگر اینترنت را باز کنید و با نام
کاربری خود به سیستم مدیریت یادگیری الکترونیکی (پرتال آموزش الکترونیکی) دانشگاه
وارد شوید. از آنجا هم سری به فضای مجازی کلاس درس مربوطه بزنید و روی دکمه حضور و
غیاب کلیک کنید! اینک شما لیست دانشجویان را با تصاویرشان روی دیوار و در برابر
دیدگان آنان دارید. اسامی یک به یک خوانده و غایب ها/ تاخیر ها خیلی سریع تر از
شیوه کاغذی، اینبار در فضای وب ثبت می شوند،. ضمن اینکه نه نیاز به آورد و برد لیست
کاغذی حضور غیاب به کلاس هست، نه شانسی برای نشستن یک دانشجوی بدلی در کلاس درس به
جای دیگری و نه هم امکانی برای غفلت از آوردن لیست به کلاس یا گم کردن آن. اگر هم
استادی بخواهد حضور و غیاب را در نمره پایان ترم دانشجویان اثر دهد، تنها یک کلیک
فاصله است! بعلاوه با بکارگیری چنین سیستمی، دانشجویان نیز دیگر گاه و بیگاه
درخواست دیدن لیست حضور و غیاب استاد را نمی کنند، چرا که در قالب حساب کاربری
دانشجویی به بسیاری از اطلاعات کلاسی شان از جمله تعداد جلسات غیبت و تاخیر خود
دسترسی دارند.
آزمون
های آنلاین حضوری، دیگر فعالیت در مدیریت الکترونیکی کلاس درس است
که از سال قبل در بعضی کلاس های درسم بکار گرفته ام (مشاهده
لینک). همه ما کم و بیش با محدودیت های آزمونهای
مبتنی بر کاغذ آشناییم. برای مثال صرف وقت فراوان برای تصحیح اوراق و حجم زیاد کاغذ
مصرفی در مجموع هزینه های قابل توجهی را به هر سیستم آموزشی وارد می سازد. در
مقابل، با انجام آزمون های الکترونیکی مبتنی بر وب، دانشجو می تواند بلافاصله به
نمره خود و نیز به پاسخ های صحیح دسترسی داشته باشد. دسترسی بلافاصله به پاسخ ها،
ارزش آزمون الکترونیکی را از سطح یک سنجشگر صرف پیشرفت تحصیلی به سطوح بالاتری که
همچنین ارائه کننده محتوای یادگیریست ارتقا می دهد. از دیگر ویژگی های آزمون های
الکترونیکی آنست که مدرس می تواند در هر زمان، حتی پس از برگزاری آزمون، بارم
سوالی را تغییر دهد یا سوالی را حذف کند. آنگاه تغییرات جدید در نمرات شرکت کنندگان
در لحظه اعمال می شود. همچنین با تنظیم نرم افزار برای تصادفی کردن ترتیب سوالات (و
گزینه ها) فرصت های تقلب در آزمون های الکترونیکی به نزدیک صفر کاهش می یابد.
قابلیت استفاده از چند رسانه ای ها در متن سوالات آزمون امتیاز ویژه دیگری در آزمون
های الکترونیکی است. بعلاوه تشکیل خود بخودی بانک سوالات پس از چند دوره برگزاری
آزمون، امکان ساده ایست که مدرسین را در شرایط نیاز، سریعا قادر به انتخاب تعدادی
سوال (تصادفی و یا انتخابی) برای آزمون جدید خود می کند.
فعالیت دیگر، مشارکت در تالارهای گفتگوی مجازی
است که می تواند به تفکیک موضوعات علمی، در فضای
مجازی شکل بگیرد و ما آن را راه انداخته ایم (مشاهده لینک). چنین تالارها
(Forums) یی که به سرعت می تواند به تشکیل شبکه های علمی مجازی بیانجامد و زمینه
بارش افکار، اشتراک اطلاعات، نقد علمی و تعاملات آموزشی گسترده را بین اساتید و
دانشجویان و نیز بین دانشجویان با یکدیگر فراهم نماید، در راهبردهای جدید آموزشی در
دنیای امروز یک امکان برجسته محسوب می شود. در تالارهای گفتگو، اساتید می توانند
سوالات علمی را مطرح و دانشجویان را برای پاسخ دهی و نیز نقد پاسخ های یکدیگر تشویق
نمایند. در عین حال مشارکت کنندگان، اعم از مدرسان و دانشجویان می توانند اخباری از
برگزاری همایش های تخصصی، کتب جدید انتشار یافته و نیز آخرین کشفیات یا اختراعات
علمی مرتبط را در تالار ارائه کند. آنان ممکن است حتی تصاویر یا کلیپ های ویدیویی
جالب در حیطه تخصصی مربوطه را در تالار آپلود نمایند تا مورد مطالعه و یا نقد و
بررسی دیگر بازدیدکنندگان قرار گیرد. در یک سیستم یادگیری الکترونیکی، تالارهای
گفتگوی مجازی از جمله آن بخش هایی است که آشکارا رابطه یکسویه استاد- دانشجو را
دستخوش تغییر کرده و آن را از سطح یاد دهنده - یادگیرنده به سطح
یادگیرنده - یادگیرنده ارتقا می دهد. چنین نوعی از تغییرات از جمله اهداف
مهم راهبردهای جدید آموزشی است. در واقع در فضای مجازی تالارهای گفتگو، فرصت های
زیادی در اختیار است تا مدرسین نیز خود از ایده ها و یا مطالب ارایه شده توسط
دانشجویان بیاموزند. ایده ها و مطالبی که تجمیع آنها در فضای تالار حاصل صرف وقت
قابل توجهی از خیل مشارکت کنندگان است که مدرسان ممکن است اساسا به تنهایی فرصت و
امکان ارایه آن را نداشته باشند. در چنین نوعی از رابطه آموزشی هست که مدرسان احساس
می کنند ضمن حفظ موقعیت ممتاز خود در مدیریت آموزشی کلاس و تسهیل یادگیری فراگیران،
خود نیز از تعاملات آموزشی موجود در چنین فضایی بهره می برند و عملا از وجود یک
رابطه یکسویه یادگیری احساس غبن نمی کنند.
یادگیری از طریق تلفن همراه، حیطه
دیگری است که ما تجربیات جالبی در این زمینه داریم (مشاهده لینک). استفاده روز افزون
از تلفن های همراه هوشمند که امکان ارائه محتواهای چند رسانه ای و نیز انجام
تعاملات آموزشی از راه دور در آن بخوبی میسر گشته است، بسیاری از برنامه ریزان
آموزشی و مدرسان را به این باور رسانده است که می توانند از این ابزار تکنولوژی به
شکل مطلوبی در تسهیل و نیز استمرار یادگیری دانشجویان بهره برند. تحقیقات بسیاری
نشان داده است که بکارگیری منظم تلفن همراه برای ارائه محتوای یادگیری به فراگیران
می تواند در پیشرفت تحصیلی و نیز خود تنظیمی آموزشی آنان تاثیر مثبت و آشکاری داشته
باشد. امکان تولید و بهره گیری از کتاب های الکترونیکی در تلفن همراه (Mobile
books)، امکان ارسال پیامک برای ارائه نکات برجسته هر محتوای یادگیری به فراگیران و
بالاخره امکان استفاده از تلفن همراه در نظر سنجی های آموزشی فرصت های زیادی را در
اختیار مدرسان و برنامه ریزان آموزشی برای آموزش و فرصت های فراوانی را در اختیار
دانشجویان برای یادگیری قرار می دهد. فرصت هایی که در غیاب استفاده از این ابزار
عملا از دست رفته است.
تولید انواع محتواهای آموزشی
الکترونیکی و ارائه آن در فضای وب نوع دیگری از فعالیت یادگیری الکترونیکی
است. تولید بسیاری از این محتواهای یادگیری می تواند با مشارکت خود دانشجویان انجام
شود تا ضمن تقویت روحیه مشارکت های جمعی در فراگیران برای تولید و ارائه محتوا،
یادگیری گروهی و کار تیمی نیز در آنان تقویت گردد. بعلاوه طبق نظریه ساخت گرایی
(Constructivism)، مشارکت فراگیران در ساخت محتوا، یادگیری را در آنان به نحو
محسوسی تسهیل می کند. در سیستم های مدیریت یادگیری الکترونیکی، امکان ایجاد انواع
متفاوتی از محتوای یادگیری وجود دارد. کتب آنلاین (مشاهده
لینک)، صفحات وب (مشاهده
لینک)، دایره المعارف ها (مشاهده لینک) و لغت نامه
های آنلاین، اسلایدهای قابل اجرا در محیط وب (مشاهده
لینک)، کلیپ های ویدیویی (مشاهده لینک)
و کلیپ های تعاملی (مشاهده
لینک)، فایل های PDF و .... انواع متفاوتی از شیوه های ارائه محتوای
یادگیری هستند. در تولید بعضی محتواهای آموزشی، همچون دایره المعارف های آنلاین،
نقش فراگیران بسیار چشم گیر است. در واقع شکل گیری چنین مدل هایی از محتوای آموزشی،
نمادی از مدیریت و نظارت علمی یک مربی از یک سو و مشارکت گروهی فراگیران از سوی
دیگر است که نهایتا می تواند نه تنها به تولید یک محصول آموزشی، بلکه همچنین به
تسریع یادگیری در فراگیران منجر شود.
نظر سنجی های آنلاین امکان دیگری
است در هر سیستم مدیریت آموزشی/ یادگیری الکترونیکی که پژوهشگران آموزش را قادر به
جمع آوری آسان و سریع داده های نظر سنجی از دانشجویان، مدرسان و نیز کارکنان آموزشی
می نماید (مشاهده
لینک). نتایج چنین نظر سنجی هایی نه تنها به صورت نمودارهایی قابل
مشاهده و توصیف است، بلکه به سهولت نیز قابل صدور به روی صفحات نرم افزارهای داده
پردازی همچون اکسل است تا مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گیرد.
ظرفیت های آموزشی در فضای مجازی بسیار بیش از موارد
بالاست که دیگر فکر می کنم در حوصله یک وبلاگ نمی گنجد !
:: موضوعات مرتبط:
تحقيق و پژوهش (مقاله)
