تکنولوژی آموزشی در جهان امروز

موضوع:آموزش سیار نویسنده: بهاره ابراهیمی

چکیده

رویکرد یادگیری در هر زمان و هر مکان ، با پیشرفت فناوری های بی سیم و یادگیری سیار تا حد زیادی به واقعیت پیوسته است.یادگیری سیار به عنوان مدلی از یادگیری الکترونیکی اشاره به کسب دانش ، نگرش و مهارت با بهره گیری از فناوری های سیار دارد.هدف از این مقاله بررسی مفهوم آموزش سیار،شناخت ویژگی ها و مزایا و معایب آن،آشنایی با اقدامات انجام شده در این زمینه در سطح بین المللی و ملی و همچنین در پایان به جمع بندی و ارائه ی پیشنهادات می پردازیم.به طور کلی یادگیری سیار در سطح بین المللی بیشتر از ایران کاربرد دارد و می توان نتیجه گرفت بهره گرفتن از این نوع آموزش در کنار انواع دیگر آموزش کمک فراوانی به پیشرفت تحصیلی یادگیریان می کند. خصوصا در مناطقی که از زیر ساخت های آموزشی پیشرفته به دور هستند .

واژگان کلیدی: آموزش سیار¹ ،آموزش الکترونیکی² ،آموزش از راه دور³

1-mobile learning

2-Electronic learning

مقدمه

نخستین تکنولوژی مدرن آموزشی در سال های جنگ جهانی دوم شکل گرفت از زمانی که آمریکا استفاده از فیلم های آموزشی را جهت آموزش های نظامی به سربازان خود به کار گرفت.موفقیت در استفاده از این فیلم ها باعث شد که ارتش آمریکا به همکاری با دانشگاه ها پرداخته و تحقیقات خود را جهت روی آوردن به تکنیک های مدرن آموزشی دنبال نماید. در ادامه ی این تلاش ها در دهه 1990 امکان برقراری ارتباط تعاملی میان اساتید و دانش پژوهان از طریق روش مبتنی بر کامپیوتر میسر شد و بدین ترتیب با افزایش استفاده از کامپیوترها در منازل و مراکز تجاری ، دریچه ای تازه به روی دنیای جدید آموزش گشوده شد.به طوری که امروزه تکنولوژی اینترنت به عنوان جزیی جدایی ناپذیر از زندگی است.و تکنولوژی های آموزشی به مراتب بهتر و قابل انعطاف تری را در اختیار طراحان آموزشی قرار داده است.(نایدو 2003). با افزایش استفاده از فناور یهای مدرن ارتباطی، واژ ه های جدیدی چون یادگیری الکترونیکی و یادگیری سیار متولد شد. یادگیری الکترونیکی، بهر ه گیری از فناور یهای اطلاعاتی و ارتباطی مانند اینترنت و نظا مهای چندرسانه ای و فرارسانه ای برای بهبود کیفیت یادگیری از طریق تسهیل دسترسی به منابع و خدمات آموزشی و فراهم کردن ساز وکارهایی چون تعامل و مشارکت از راه دور است.(گاردنر و هولمز 2006). یادگیری سیار در حقیقت مدلی از یادگیری الکترونیکی است که از طریق فناوری های سیاری چون ،PDA (Personal Digital Assistant) ، تلفن همراه کتب الکترونیکی و غیره صورت می گیرد. (برزگر 1391). یادگیری سیار می تواند بر دستیابی به اصل جهانی آموزش و پرورش شامل دسترسی بیشتر به آموزش برای همه ی کودکان و از بین بردن تبعیض جنسی در آموزش و پرورش یک تاثیر روشن داشته باشد. در واقع افزایش دسترسی به آموزش و پرورش از طریق آموزش همراه می تواند بر اهداف توسعه ی هزاره ی سوم و توسعه ی پایدار انسانی در بلند مدت موثر واقع شود.آمارهای اخیر نشان می دهند که حتی با وجود شعار آموزش و پرورش برای همه تا سال 2015 باز هم 69میلیون کودک باقی می مانند که از آموزش و پرورش رسمی به دور خواهند ماند.(گادری و داوز 2011). خارج از معیارهای کمی شکاف های گسترده ای در زمینه ی کیفیت در آموزش وجود دارند .یادگیری همراه می تواند در کشورهای در حال توسعه و یا مناطقی که از نظر زیر ساخت های آموزشی ضعیف هستند و دسترسی به منابع مورد نیاز برای آنها دشوار است یا تقاضا بیش از عرضه است به صورت معناداری مفید واقع شود.

تاریخچه ی آموزش سیار: به همان اندازه که دستگاه های مورد استفاده در آموزش سیار عمر کوتاهی دارند.استفاده از این دستگاه های متحرک در زمینه ی آموزش نیز به چند سال اخیر بر میگردد و سابقه ی طولانی ندارند.شاید بتوان گفت این شیوه از آموزش سال های اولیه خود را می گذراند. اولین موبایل در سال 1972 توسط موتورولا ساخته شد که 900گرم وزن و 30سانتی متر طول داشت و در سال 1983 به بازار آمد.اما ریشه ی اصلی آن به سال 1940 بر می گردد که انتقال صوت از طریق تلفن صورت گرفت. از سال 2000 استفاده از وسایل ارتباطی بی سیم مانند تلفن همراه و دستگاه های پی دی ای در امور تجاری و اداری متداول شد.امروزه توجه زیادی معطوف به استفاده از موبایل در امر آموزش شده که به عنوان آموزش همراه مطرح شده است. سال های 1970و 1980: آلن کی و همکارانش در گروه تحقیقاتی یادگیری در مرکز تحقیقات پالو آلتو ، دیتابوک را به عنوان رایانه ای در اندازه کتاب عرضه کردند که می توانست شبیه سازی های پویایی را برای یادگیری نمایش دهد ، رایانه ی دیتابوک می توانست موقعیت های کاری شبکه ای را فراهم آورد. سال های 1990: دانشگاه های اروپا و آمریکا کاربرد یادگیری سیار را برای یادگیری دانش آموزان مورد توسعه و ارزشیابی قرار دادند.نتایج این تحقیقات می توانست رهنمودهایی را برای استفاده از یادگیری سیار و آزمودن آن فراهم آورد. سال های 2000: اروپایی ها پروژه های تحقیقاتی در یادگیری سیار را به صورت بین المللی انجام دادند این پروژه های تحقیقاتی بر سر زمینه ی یادگیری بسیار تمرکز داشت:1-تولید محتوای یادگیری سیار 2-انتقال و نظارت بر یادگیری سیار 3-تولید ابزارهایی برای یادگیری سیار.(تاریخچه یادگیری سیار 2010)

تاریخ ورود تلفن همرا ه به ایران بهره برداری از اولین فاز شبکه تلفن همراه کشور ،در مرداد ماه سال 1373 در شهر تهران با استفاده از 176 فرستنده و گیرنده در 24 ایستگاه رادیویی و با ظرفیت 9200 شماره آغاز شد.به دنبال استقبال غیر منتظره و بی نظیر مردم ،شرکت مخابرات ایران درصدد گسترش پوشش آن از تهران به کل کشور برآمد.به طوری که در سال 1374 تعداد تلفن های دایری به 15907 شماره افزایش یافت و شهرهای مشهد ،اهواز ،تبریز ،اصفهان و شیراز نیز زیر پوشش شبکه تلفن همراه قرار گرفتند. پس از آن در سال 1375 ،تعداد 28 شهر دیگر نیز به این شبکه پیوست و تعداد تلفن های دایر شده در سال 1375 به 59 هزار و در پایان سال 1382 به 3میلیون شماره رسید. در ادامه نیز در راستای سیاست برخورداری ساکنان شهرهای کوچک و بزرگ از امکانات ارتباطی ،تعداد شهرهای تحت پوشش تلفن همراه در پایان سال 82 به 667 شهر و در اواسط سال 91 به 1167 شهر رسیده است.هم اکنون شرکت ارتباطات سیار ایران حدود 57 میلیون سیم کارت فروخته شده دارد و 1167 شهر و 67 هزار کیلومتر از جاده های کشور را تحت پوشش قرار داده است.(شرکت مخابرات ایران).

تعریف آموزش سیار تعاریف گوناگونی برای آموزش سیار ارائه شده که برخی از آنها این آموزش را مبتنی بر اینترنت و برخی بی سیم در نظر گرفته اند برای درک مفهوم آموزش سیار و تمایز آن با آموزش الکترونیک و آموزش از راه دور به تعاریفی از آنها و رابطه ی آنها با آموزش سیار می پردازیم: آموزش از راه دور: یک اصطلاح کلی مورد استفاده برای پوشش طیف گسترده ای از آموزش و یادگیری که در آن دانش آموز از استاد ،یا هر شخص دیگری که از آن پیروی می کند دور است به عبارتی آموزش از راه دور صرفا یادگیری در فاصله تعریف شده است(ویلیام 2008).اموزش از راه دور آموزش مبتنی بر متن از طریق مکاتبات نوشتاری و کتب تا استفاده از نرم افزارها و فناوری های نوین را شامل می شود.(سمیرکارو 2004). آموزش الکترونیکی: آموزش الکترونیکی همان آموزش از راه دور با استفاده از دستگاه های الکترونیکی است به عبارت دیگر یادگیری از هر دستگاه وابسته به اقدامات الکترونیک مانند تلویزیون ، کامپیوتر ،کابل های تعاملی رادیو ، تله تکست و تمام دستگاه های الکترونیکی هستند.(ویلیام 2008).اما پیشرفت تکنولوژی آموزشی به اینجا محدود نشد و نسلی دیگر از آموزش به نام آموزش سیار پا به عرصه نهاد .همانطور که در شکل مشاهده می شود آموزش سیار را می توان ترکیبی از دو شکل آموزش یعنی آموزش از راه دور و آموزش الکترونیک دانست(سمیرکارو 2004). آموزش سیار یک رویکرد به آموزش الکترونیکی است که با بهره گیری از دستگاه های قابل حمل همراه است.همانند آموزش از راه دور جدایی و فاصله میان اساتید و دانش پژوهان وجود دارد و همانند آموزش الکترونیک آموزش از طریق تکنولوژی های کامپیوتری اما این بار با استفاده از ابزارهای الکترونیکی همراه و با تکنولوژی های پیشرفته ارائه می نماید. باید به دنبال تعریفی از یادگیری سیار بود که متمایز بودن آن را از سایر آموزش ها خصوصا آموزش الکترونیک جدا کند در تعریف یادگیری سیار ما با کلماتی مانند :شخصی ، قابل حمل ، غیر رسمی و خود کنترل برخورد می کنیم (تراکسلر 2009). واژه ی آموزش سیار به یادگیری در هر مکان و هر زمانی با استفاده از وسایل سیار و بدون نیاز به اتصال فیزیکی و پیوسته به کابل های شبکه مثل کامپیوتر های قابل حمل و تلفن همراه هوشمند انجام می پذیرد.(اگویی و سمیرکارو 2004). با وجود تعاریف متعدد یادگیری سیار چیزی بیش از استفاده از وسایل همراه برای دسترسی به متون یا ارتباط با دیگران است.و آن تحرک یادگیرنده است. مایک شارپلز یکی از فعالان این حوزه یادگیری سیار را اینگونه تعریف می کند: فرایندهای (شخصی و عمومی ) کسب دانش از طریق اکتشاف و گفتگو در همه ی زمینه های مختلف که از طریق تعامل میان مردم و فناوری های تعاملی به دست می آید.(شارپلز 2007). در یادگیری سیار از پیامک های متنی و تصویری توسط موبایل ها تا جلسات محدود کلاس درس ،استفاده از وبسایت ها و پادکست های صوتی همراه با متن ،ای پادها ، رایانه های جیبی ،لپ تاپ، تلفن های هوشمند ،بولوتوث برای کسب دانش استفاده می شود.به عنوان مثال با اضافه کردن نرم افزارهایی به دستگاه تلفن همراه می توان آن را به راحتی تبدیل به یک پیانو ، گیتار ، یک ماشین درام ، یک خط کش ، یک قفسه ی کتاب ، دوربین ، پایگاه داده ، مرور گر وب، ماشین بازی ، تلویزیون ، ضبط کردن صدا و مکان یابی استفاده کرد.(آندرسون 2009).

ویژگی های یادگیری سیار 1- قابلیت حمل: هر جایی که یادگیرنده نیازمند یادگیری سیار است باید در دسترس باشد. 2- انفرادی بودن: انتخاب مواد آموزشی بر اساس توانای یهای یادگیرنده، دانش و سطح یادگیری است. 3- سادگی و راحتی: یادگیرنده بتواند در موقعیت های متفاوت، بدون مزاحمت فناوری یاد بگیرد. 4- قابلیت دستیابی در هر جایی 5- مداومت و پایداری: هدف باید هدایت و حمایت از یادگیری در سراسر زندگی باشد که در نتیجه ی آن یادگیرندگان به گردآوری انفرادی منابع و دانش به صورت مستقیم می پردازند. 6- کاربر پسند بودن: باید کاربرد آن توسط افراد آسان باشد و داشتن تجربه ی قبلی از فناوری الزامی نباشد (هاشمی و قاسمی 2011).

نمونه ای از وسایل سیار و تکنولوژی های شخصی که می توانند یادگیری سیار را مورد حمایت قرار دهند عبارتند از: گوشی تلفن همراه هوشمند احتمالا محبوب ترین ابزار دستی بی سیم، تلفن های همراه هستند. تلفن های همراه جدید، توانایی ذخیره و مدیریت اطلاعات را در خود دارند. مانند فیلم های آموزشی که از طریق گوشی های تلفن همراه قابل مشاهده هستند. همچنین، سرویس پیام کوتاه ( SMS) و سرویس پیام چند رسانه ای ( MMS) از قابلیت های آموزشی گوشی های همراه هستند. از طریق سرویس پیام کوتاه، می توانیم متنی را که دارای 160 حرف است را به گوشی های همراه ارسال نماییم. تصاویر ساده و سیاه و سفید را می توان از طریق این سرویس نیز مبادله کرد. سرویس پیام چند رسانه ای ، نسل بعدی سرویس پیام کوتاه است که این امکان را برای ما فرآهم می آورد که علاوه بر متن ، از دیگر عناصر رسانه ای از قبیل تصویر رنگی، فیلم و موسیقی نیز در پیام های ارسالی خود استفاده نماییم. همچنین تلفن همراه می تواند به رایانه متصل گردد و ما از این طریق مي توانيم ، اطلاعاتی را از طریق رایانه، وارد گوشی همراه نماييم. رایانه های دستی همراه این رایانه ها، همانند گوشی های تلفن همراه می توانند به رایانه های رومیزی متصل گردند و با این رایانه ها تبادل اطلاعات نمایند. این رایانه ها از قابلیت سازگاری زیادی برای تطابق با نیاز های فردی، برخوردارند. همچنین، اندازه ی کوچک آنها که تقریبا "به اندازه ی گوشی های تلفن همراه است، قابلیت حمل و نقل آسان آنها را فرآهم می آورد. این رایانه های همراه، از قابلیت هایی بدین شرح برخوردارند: می توانند اسناد نوشتاری را برای شما به نمایش بگذارند. افراد می توانند از طریق این رایانه ها، به انجام بازی های آموزشی بپردازند. افراد می توانند فیلم های آموزشی را ببیند و می توانند صدای خود را در آن ضبط نمایند. همچنین این رایانه ها می توانند فیلم برداری و عکس برداری کنند. فایل های صوتی و فایل های تصویری نیز در این رایانه ها قابل اجرا می باشد. دستگاه های پخش همراه تكنولوژي مخابره اي كه قدرت ارسال دريافت پيام و ... را شامل مي شود. دستگاه كتاب خوان همراه اين دستگاه انباشت اطلاعات و فشرده سازي حجم طبقه بندي و بازيافت سريع اطلاعات را ممكن مي سازد. از طریق این تکنولوژی ما می توانیم کتاب های الکترونیک را بخوانیم. دستگاه های بازی همراه در این تکنولوژی علم رایانه، سیستم اطلاعاتی و تحقیقات آموزشی با یکدیگر ترکیب گردیده اند. در این نوع تکنولوژی، ما سعی می کنیم که فرصت های یادگیری را در قالب بازی برای یادگیرندگان طراحی و ایجاد کنیم. مزیتی که می تواند این نوع یادگیری سیار بر دیگر انواع یادگیری داشته باشد، این است که افراد به یادگیری که از طریق بازی انجام می شود،گرایش و علاقه ی بیشتری دارند. رایانه های لب تابی که قابلیت اتصال به اینترنت را بدون سیم دارند این نوع رایانه ها، قابلیت اتصال به اینترنت را در هر مکانی دارا می باشند. قابلیت های این رایانه ها همانند رایانه های رو میزی است. اما علاوه بر آن از قابلیت جا به جایی نيز برخوردار هستند. در این رایانه ها همچنین فرد در هنگام استفاده از اینترنت، می تواند به لحاظ مکانی حرکت کند و دیگر مجبور نیست که در یک مکان ثابت قرار بگیرد. این ویژگی است که این رایانه ها را جزء تکنولوژی های یادگیری سیار قرار می دهد. رایانه های شخصی صفحه ای این رایانه ها می توانند فرايند یادگیری سیار را تسهیل بخشند. این نوع رایانه، یک رایانه لب تاپ است که اغلب به عنوان یک وسیله ی وارد کردن اطلاعات از طریق نوشته هایی که به وسیله ی قلم های مخصوص بر روی صفحه ی این رایانه ها نوشته می شود، در نظر گرفته می شوند. به عبارت دیگر، این رایانه ها، صفحه کلید ندارند. اما نمونه های جدید آن دارای صفحه کلید نیز می باشند. این رایانه به این دلیل به وجود آمد که معلمان در استفاده از رایانه های لب تاپ مشکل داشتند. چون این رایانه ها هنگام استفاده، جلوی دید آنها از کلاس را می گیرند. اما رایانه های شخصی صفحه ای، این مشکل را ندارند. اگرچه این رایانه ابتدا برای یادگیری سیار به وجود نیامده است، اما به خاطر ویژگی های ظاهری اش می تواند در دوره های یادگیری سیار استفاده گردد. محبوب‌ترین وســیله وفناوری سیاربرای یادگیری، تلفن همراه است. شــاید مهم‌ترین دلیل این محبوبیت قابلیت‌های متعدد این وسیله باشد،چرا‌كه تلفن همراه از قابلیت‌هایی چون عکس‌برداری، فیلم‌برداری،مکان‌یابی، بلوتوث، سرویس پیام‌كوتاه، سرویس پیام چندرسانه‌ای،انواع و اقسام نرم افزارهای آموزشی ،اینترنتی ،نظارتی و كتاب الکترونیکی برخوردار است (منصوری وهمکاران،1389).

عناصر یادگیری سیار

ریو و پارسونز (2009) معتقدند ، محیط های یادگیری ســیار ســه عنصرعمــده دارند:مشــغولیت و درگیری، حضور و انعطاف‌پذیری. درگیری: منظــور از درگیری،درگیــر‌كردن فعال یادگیرنده در محیط های یادگیری سیار است.درگیری و مشغولیت سه مولفه دارد یادگیرنده ،مربی و فناوری. حضور: حضور بــه آگاهی وبــودن همزمان فرد و دیگران در محیط یادگیری ســیاراشاره دارد. این عنصر ، نیز ســه مؤلفه دارد:شناختی، اجتماعی وتدریس . غالبا در حضور شناختی تعامل دانش آموز با محتوا ، در حضور اجتماعی تعامل دانش آموز با دانش آموز و در حضور تدریس تعامل دانش آموز با معلم مورد توجه است. انعطافپذیری : منظــور از آن انعطاف‌پذیــری فعالیت‌هــای یادگیری، تدریس و ســنجش اســت‌كه تسهیل گر انواع حالت‌های تعامل بین معلم ویادگیرنده است.(ریو و پارسونز 2009).

نمونه هایی از پروژه های موفق آموزش سیار

سرویس جهانی bbc در بنگلادش : ارائه ی زمینه ی چند پروژه با استفاده از گوشی های تلفن همراه ، اینترنت و تلویزیون به ارائه ی درس های انگلیسی به میلیون ها نفر در بنگلادش دانش آموزان از طریق شماره هایی که در اختیار آنها گذاشته بودند به صورت تعاملی می توانستند پیشرفت خود را ارزیابی کنند در هر بار 3 دقیقه به صورت صوتی به آنها آموزش داده می شود در طول 9 ماه این پروژه نزدیک به 3میلیون کاربر با تماس بالا را به خود جلب کرد.(میلانا 2012). بنیاد آیالا در فیلیپین:به صورت مکمل یادگیری مبتنی بر کلاس درس و معلم صورت گرفت.در این روش به معلمان این امکان را می دهند تا فیلم های آموزشی را از طریق تلفن های همراه دانلود کنند و در کلاس درس به نمایش بگذارند که بیش از 57000 دانش آموز از این برنامه بهره می برند. آموزش سیار ریاضیات در آفریقای جنوبی:نوکیا با همکاری سازمان های جهانی و آفریقای جنوبی امکان دوره های کوتاه ریاضیات و دسترسی به پایگاه 10000 سوال ریاضی را به همراه بازخورد فوری فراهم آورده است این پروژه در سال 2010 به بیش از 4000 دانش آموز خدمات ارائه کرده بود. ابتکار جوکو در سنگال با همکاری بین یونسکو و یک سازمان غیر دولتی در غرب آفریقا: این برنامه شامل سواد آموزی به وسیله ی دستگاه های سیار با هدف ایجاد مهارت های سواد آموزی در درجه ی اول برای زنان و دختران در جوامع روستایی از طریق پیام های متنی است.فقط در 4ماه تعداد شرکت کنندگانی که قادر به ارسال و دریافت پیام های متنی در گوشی های تلفن بودند از 8% تا 65%متغیر شد.(گادری و داوز 2011). پروژه ی یادگیری سیار : این پروژه با حمایت اتحادیه اروپا در سال های 2001 تا 2004 انجام شد که برای جوانان بیکار ، شاغل نیمه وقت و بی خانمان راه اندازی شد و در آن ابزارهای دستی که به عنوان یک تلفن نیز عمل می کردند در اختیار آنان قرار گرفت و از طریق آن دوره های آموزشی گوناگون نظیر دوره های تئوری آموزش رانندگی ، آموزش زبان و ...با استفاده از پیامک های کوتاه به جوانان ارائه می شد در پایان پروژه مشخص گردید که آموزش سیار به فراگیران کمک می کند تا مهارت های خواندن ، نوشتن و محاسبات خود را بهبود بخشیده و نقاط ضعف خود را دریابند علاوه بر آن این آموزش به افزایش اعتماد به نفس فراگیران نیز کمک کرده است. (براون 2005). یادگیری سیار روش هایی موثر را برای ایجاد گروه های یادگیری فراهم می کند به ویژه دوره های آموزشی برای فراگیران یا گروهی از افراد که به هر دلیل نمی توانند در کلاس های یادگیری تمام وقت شرکت کنند.امروزه در سراسر دنیا استفاده فناوری سیار در زمینه های گوناگون پیوسته رو به افزایش است در زمینه ی ارائه ی خدمات الکترونیکی سیار نیز می توان کاربردهای فراوانی برای فناوری سیار برشمرد.بهره گیری از یادگیری سیار در اروپا و آفریقا با تجارت موفق همراه بوده است.

ده باور اشتباه در مورد آموزش سيار

1- دستگاه های همراه یادگیری دارای صفحه نمایش بسیار کوچک هستند : ممکن است که دستگاه های همراه صفحه نمایشی به اندازه مانیتورهای خانگی نداشته باشند اما دستگاه های همراه شامل لپ تاپ ها و دستگاه های خواندن کتاب های الکترونیکی نیز می باشد. 2- هیچ استاندارد سازگار برای یادگیری سیار وجود ندارد : در طول سالهای گذشته مدل های قابل اشتراک گذاری بسیاری از چگونگی ارائه ی محتوا به عنوان استانداردهایی برای آموزش الکترونیکی به وجود آمده است . 3- دستگاه های همراه برای یادگیری نا مناسب هستند : به عنوان مثال خود عامل حواس پرتی هستند ، حواس پرتی چیز تازه ای در یادگیری نیست با نگاه کردن به مناظر پشت پنجره ی کلاس شروع می شود.فرهنگ انگلیسی آکسفورد تعریف حواس پرتی را به عنوان « ترسیم افکار در ذهن از یک جهت یا مسیر به مسیرهای دیگر را انحراف ذهن و توجه » تعریف کرده است.در حالی که درست است که دستگاه های همراه با ویژگی ها ی اطلاع رسانی می تواند به پایداری تمرکز لطمه بزند اما این نه در خود دستگاه های همراه بلکه در چگونگی استفاده از آن است . استفاده مناسب از فناوری در زمینه ی یادگیری یک فرایند اجتماعی و مذاکره است. 4- یادگیری سیار فقط یک یادگیری در حال حرکت است : آموزش همراه ممکن است در مورد تحرک یادگیرنده باشد ، اما منظور حرکت و تکاپو در زمینه و متن مورد یادگیری و انتقال راحت از یک متن به متن دیگر است نه صرفا دسترسی به محتوا در حال حرکت. 5- دانش آموزان معلول نمی توانند دستگاه های یادگیری را مورد استفاده قرار دهند : این یک واقعیت کمتر شناخته شده است که گوشی های اپل یا تبلت ها دارای ویژگی هایی برای دسترسی به هرگونه اطلاعات که بر روی دستگاه های همراه وجود دارند هستند و حتی آموزش های همراه یک مزیت بزرگ برای دانش آموزان معلول محسوب می شوند . 6- یادگیری سیار به معنی ارائه ی محتوا در قالب های کوچک است : ارائه ی محتوا در قالب های کوچک ممکن است مناسب ترین راه برای ارائه ی محتوا به نظر برسد.این می تواند یک روش انتقال محتوا از استاد به دانش آموز باشد که به وسیله ی دستگاه های همراه ارائه می شود . اما این روش می تواند دانش آموز را در محیط بزرگتری از تجربه های یادگیری که شامل متن ، صدا و تصویر همزمان با هم که از ویژگی های دستگاه های همراه است درگیر کند. 7- بیشتر افراد جوان خود توانایی استفاده از دستگاه های همراه را دارند : بنا به گزارش jisc در سال 2008 داده هایی به دست آمد که بیانگر این بود استفاده از دستگاه های همراه توسط جوانان به این معنا نیست که آنها چگونگی استفاده از آن را در زمینه ی یادگیری می دانند بلکه گاهی اوقات آنها نیز نیاز به آموزش دارند. 8- دستگاه های همراه نمی توانند تکیه گاهی محکم برای یادگیری باشند چون آنها ممکن است به سرقت روند یا گم شوند یا به راحتی شکسته شوند : درست است که این وسایل هم به خاطر کوچک بودن و قابل حمل بودن آنها ممکن است به راحتی گم شوند اما طبق گزارش های رسیده از موسسه ی مولنت از هر 10000 دستگاه همراه تنها 2% آنها دچار این آسیب ها می شوند و شاید یک راه حل مناسب برای آنها داشتن یک نوع یدکی آنها در جای امن باشد. 9- محتوا بر روی دستگاه های همراه به اندازه کامپیوتر های رو میزی در امان نیست : این یک حقیقت است که این وسایل آسیب پذیر تر از کامپیوترها هستند اما آنها ویژگی های امنیتی خاص خود را دارند وجود کدهای امنیتی خاص بر روی دستگاه های اپل ، اندروید یا بلک بری و همچنین نرم افزارهایی برای جستجوی دستگاه ها هنگام سرقت وجود دارند که جستجو را برای آنها امکان پذیر کرده اند . 10- آموزش سیار پرهزینه است : یکی از انتقاد هایی که وجود دارند این است که بین استفاده از دستگاه های همراه در طبقات مختلف جامعه شکاف وجود دارد و کیفیت دستگاه های آنها متفاوت است در صورتی که ما امروزه شاهد هستیم که هر قشری از جامعه تقریبا توانایی خرید یک دستگاه همراه را دارا است .همچنین هزینه ی خرید این دستگاه ها نسبت به روزهای آغازین تولید آنها بسیار پایین است.

نمونه هایی از بررسی های انجام شده در رابطه با یادگیری سیار در ایران

با نگاهی به پژوهش های انجام شده در ایران و آموزش های صورت گرفته از طریق دستگاه های همراه می توان نتیجه گرفت که بیشترین تلاش ها در این زمینه در بخش های مختلف کشاورزی و یا از طرف جهاد کشاورزی بوده است و چند مورد نیز در رابطه با آموزش زبان انگلیسی مشاهده می شود ،به عنوان مثال: یعقوبی به بررسی نقش فناوری های سیار در ارائه ی خدمات اداری الکترونیکی به روستاییان پرداخته است. نتایج نشان داده کارشناسان و مدیران بخش کشاورزی در کل نگرش مثبتی به استفاده از ابزارهای سیار در ارائه ی خدمات الکترونیکی آموزش سیار دارند.همچنین نتایج نشان داده از دیدگاه پاسخ گویان برخی از مهمترین زمینه های استفاده از ابزارهای سیار برای روستاییان شامل: اطلاع رسانی زمان برگزاری دوره های آموزشی مختلف ،ارسال اطلاعات مربوط به آب و هوای منطقه ،ارسال هشدارهای مربوط به شیوع آفت ها یا بیماری های خاص کشاورزی ،ارسال اطلاعات در زمینه ی نهادهای کشاورزی ،اطلاع رسانی قیمت روز محصولات کشاورزی و هشدار در زمینه ی حوادث طبیعی در منطقه از طریق پیام کوتاه و می باشد.(یعقوبی 1387). در پژوهشی دیگر که توسط سولماز مرصعی انجام شد نتایج به دست آمده حاکی از این بود که ارسال سوالات و دریافت پاسخ ها و اخبار به صورت خودکار ،ارسال و دریافت اطلاعات از طریق سیستم پیام چند رسانه ای و پیام کوتاه ،بلوتوث و تلفن های گویا به ترتیب قابلیت بیشتری برای آموزش اعضای تعاونی های کشاورزی و اعضای هیات مدیره و کارکنان اداره ی تعاون دارند.(مرصعی 1390). در پژوهشی که توسط خزایی و همکارانش انجام شده بود نقش فناوری ارتباطات سیار در آموزش و یادگیری واژگان زبان انگلیسی در دانش آموزان مقطع متوسطه بررسی شده که نتایج حاصل از عملکرد دانش آموزان در این آزمون از تاثیر معنادار فناوری ارتباطات سیار و پیوست های نوشتاری بر توانایی دانش آموزان در فرایند یادگیری واژگان زبان انگلیسی حکایت داشت.(خزایی و همکاران 1390). در مطالعه ای که توسط آیتی و سارانی انجام شد تاثیر روش آموزش از طریق تلفن همراه بر انگیزش و نگرش دانشجویان زبان انگلیسی دانشگاه بیرجند بود که نتایج بررسی نشان داد که روش آموزش از طریق تلفن همراه بر شدت انگیزش ، علاقه ،نگرش نسبت به زبان انگلیسی ،جهت گیری انضمامی و میل به یادگیری زبان انگلیسی در دانشجویان تاثیر مثبت داشته است.همچنین نتایج نشان داد که روش آموزش از طریق تلفن همراه در مقایسه با گروه کنترل بر جهت گیری ابزاری و نگرش نسبت به افراد انگلیسی زبان تاثیر معنا داری نداشته است.(آیتی و سارانی 1390).

مزاياي يادگيري سيار

1-آموزش را به صورت شخصي و خصوصي در دسترس فراگير قرار مي دهد. 2-متناسب با زندگي فراگيران (فراگير مي تواند در زمان هاي مرده و در هر موقعيت و زماني از آن استفاده كند) 3. قابل حمل بودن آن امكان استفاده را در هر مكاني به وجود مي آورد. 4-اجازه دسترسي به يادگيري براي كساني كه در مناطق دور افتاده و پراكنده هستند مي دهد. 5-اين امكان را مي دهد تا داده هاي موجود ثبت شده و فرايند يادگيري در هر موقعيت كه رخ دهد امكان پذير باشد. 6-اين ادرك را به فراگير مي دهد كه يك روش قابل قبول براي دريافت ، يادآوري و مديريت زمان خود پيش بيني كند. 7-دسترسي آسان و سريع به مربيان و استادان 8- امكان تشكيل گروه هاي فراگير محور جهت تبادل اطلاعات 9-فعال كردن محيط هاي آموزشي جديد 10-بهبود يادگيري فعال 11-موانع فني براي آموزش الكترونيكي را كاهش مي دهد.(jiscinfonet). 12-افزايش دسترسي به منابع آموزشي 13-انعطاف پذيري در آموزش 14-افزايش تعاملات دو طرفه 15-تلفیق محتوا های مختلف یادگیری در یکدیگر (مورفي 2006).

معايب آموزش سيار در هر تغيير تازه اي در آموزش و هر فرايند جديدي هميشه شماري موانع فني و حرفه اي و فرهنگي وجود دارد موانع فني: 1- عدم دسترسي فراگيران به دستگاه هاي مناسب. 2- عدم اتصال به اينترنت 3- محدوديت حافظه تلفن همراه. 4- عدم آنتن دهي در بعضي مناطق 5- محدوديت آموزش سيار در تكنيك هاي عملي 6- محدوديت شار‍ژ تلفن همراه 7- محدوديت طول پيامك(مورفي 2006) 8- تعدادي از فايل ها و فرمت ها فقط توسط دستگاه هاي خاص پشتيباني مي شود. 9- وجود استانداردهاي متعدد،سيستم عامل مختلف و دستگاه هاي مختلف انتخاب را مشكل مي كند. 10- بيشتر سيستم عامل هاي مورد استفاده در يادگيري همراه بازسازي سيستم هاي مورد استفاده در آموزش الكترونيك هستند.(الياس 2011). چالش هاي اجتماعي و آموزشي 1-عدم آگاهي از مزاياي آموزش سيار 2- نبودن متخصص كافي در آموزش سيار 3-نياز به خود انظباطي بالا در كاربران 4- ترس از تكنولو‍ژي هاي جديد(شارما 2007) 5- چگونگي نحوه ي ارزشيابي اينگونه يادگيري . 6- نبودن يك چارچوب مناسب يا جدول زماني براي ارائه ي يادگيري. 7- ممكن است باعث اختلال در زندگي شخصي و علمي دانش آموزان شود.(مستر 2007).

بحث و نتيجه گيري :اهمیت وسایل سیار همچون موبایل در لایه های متفاوت جامعه از جمله در امر آموزش انکار ناپذیر است و شاخص دسترسی به این وسایل را می توان به عنوان یکی از دلایل استفاده از یادگیری سیار دانست. با توجه به تعاریفی که از یادگیری سیار شد و وجود مزایای استفاده از این نوع آموزش می توان گفت یادگیری سیار می تواند بسیاری از محدودیت ها در آموزش از جمله دور بودن از امکانات آموزشی پیشرفته ،عدم دسترسی به مربیان کار آمد و ... را جبران کند. پس بهتر اســت همة افراد، مخصوصا متخصصان آموزش وپرورش ،به یادگیری سیار به عنــوان فرصت و نه تهدید بنگرند و از قابلیت‌ها ی آن برای ایجاد یادگیری اثر بخش نهایت اســتفاده را بکنند. برای رسیدن به این مهم باید موانع اصلی که در برابر فراگیر شدن آموزش سیار وجود دارد برطرف شود به عنوان مثال عدم دسترسی همه ی افراد به وسایل همراه مناسب یکی از این موانع است.همچنین با توجه به مزایای آن و پروژه های انجام شده در این زمینه می توان نتیجه گرفت که آموزش سیار برای انواع علوم و همچنین همه گروه های سنی در همه ی مقاطع تحصیلی و حتی بعد از تحصیلات رسمی برای عموم جامعه مورد استفاده قرار گیرد .البته مد نظر قرار دادن تحقیق و تمرکز بر روی اطلاعات و محتویات آموزشی که از طریق تکنولوژی های مورد استفاده در آموزش سیار ارائه می شوند در مفید واقع شدن این روش آموزشی در زمینه های گوناگون ضروری می نماید.زیرا پیشرفت و بهبود محتوای آموزشی در کنار ابزار لازم آن و اقدام به فرهنگ سازی مناسب جهت استفاده از این نوع آموزش بهترین رویکرد را از آموزش سیار در عرصه های مختلف و در طیف گسترده ای از مخاطبین عرضه خواهد کرد.همچنین نگاهی به سیر پژوهش ها و استفاده از آموزش سیار در ایران نشان می دهد که به آموزش سیار از طرف آموزش و پرورش و ارگان های رسمی توجه خاصی مبذول نشده است و اقداماتی در این زمینه جهت استفاده ی بهینه از این نوع آموزش در کنار سایر آموزش ها ضروری می نماید.

پيشنهادات :با توجه به موقعيت كنوني كشور كه تقريبا آموزش الكترونيك را در بسياري از مراكز اموزشي در اختيار علاقه مندان قرار داده است لازم است با در نظر گرفتن پيشنهادات زير زمينه را براي توسعه هر چه سريع تر آموزش سيار در كشورمان فراهم شود. 1- از آنجایی که این سیستم یادگیری چندان در جامعه به کار گرفته نشده و در حالت کلی تغییر از یک سیستم به سیستم دیگر همواره با مقاومت جامعه مواجه است لذا پیشنهاد می گردد قبل از اجرای سیستم یادگیری سیار به صورت هدفمند نسبت به افزایش آگاهی مردم از طریق رسانه های مختلف اقدام گردد. 2- فراهم نمودن بستر مناسب مخابراتي و افزايش پهناي باند جهت برقراري ارتباطات اينترنتي 3- فراهم نمودن امكانات چند رسانه اي و سرويس هاي پيشرفته ارتباطي نظير كنفرانس هاي تصويري . 4- طراحي محتواي آموزشي مناسب و با كيفيت به منظور افزايش كارايي آموزش. 5- سازگار نمودن محتويات آموزشي قابل ارائه با ابزارهاي مورد استفاده افراد. 6- به محققین پیشنهاد می شود که به منظور اطلاع از کارایی این نوع از آموزش در سیستم آموزشی ایران پژوهش های بیشتری انجام دهند. 7- از آموزش سیار در ایران در زمینه های مختلف درسی استفاده بیشتری شود.

منبع

http://edu111.blogfa.com/post/153