سلام. دوستان، دانشجویان و علاقه مندان محترمی که از این وبلاگ دیدن می کنید این وبلاگ با هدف ارائه اطلاعات در زمینه های مختلف تکنولوژی آموزشی راه اندازی شده است. من امیدوارم با همفکری و مبادله اطلاعات به روز و اندیشه های مختلف در این عرصه بتوانیم هرچند گامی کوچک در جهت توسعه آموزش و یادگیری به روش علمی برداشته باشیم. ارائه نظرات و دیدگاههای شما در قسمت نظرات وبلاگ قطعا می تواند راهنمای خوبی برای ارائه اطلاعات مناسب در وبلاگ باشد. منتظر نظرات ارزشمند شما هستم.
شعار « یاد بگیریم و یاد بدهیم » let's learn and teach others
کانال تلگرامی:
https://telegram.me/technology90
تکنولوژیست های آموزشی مهندسان آموزش و پزشکان یادگیری هستند. آنان به طراحی بنای آموزش و درمان مشکلات یادگیری می پردازند
صفحه فهرست
1 مقدمه
1 تعریف مالتی مدیا
3 مالتی مدیا چیست
4 كاربرد مالتي مديا
5 مزایای استفاده از سی دی های مالتی مدیا
6 ویژگی سی دی هاي مالتي مديا
6 افزودن ساير امكانات به مالتي مديا
6 تقسيم¬بندي مالتی مدیا
7 استفاده از مالتی مدیا
8 مفاهیم: چندرسانه‌ای (مالتی‌مدیا)
9 تاریخچه
10 آشنایی با تاریخچه کامپیوتر
11 عناصر نظام چندرسانه‌ای
11 متن
12 صوت
13 تصویر و گرافیک
14 متحرک‌سازی (انیمیشن)
15 ویدئو
16 مهم‌ترین کاربردهای نظام چندرسانه‌ای
16 خدمات مرجع
17 موزه‌های مجازی و کتابخانه‌ها
18 یادگیری به کمک نظام‌های چندرسانه‌ای
18 استانداردهای چندرسانه‌ای
19 شبکه جهانی وب به‌عنوان نظام چند رسانه‌ای
20 ظرفیت بالای ارتباطی چند رسانه ای
20 عرصه های ارتباطی چند رسانه ای
22 مزایای آموزش با چند رسانه ای در محورهای زیر قابل تبیین
است:
23 مزایای آموزش با چند رسانه ای در محورهای زیر قابل تبیین
است:
24 محصولات چندرسانه‌ای در بازار ایران
25 نتیجه
26 جمع بندی
28 منابع
مقدمه‌اي بر مالتي مديا
تا قبل از آمدن سيستم عامل ويندوز، واژه مالتي مديا در
فرهنگ كامپيوتر وجود نداشت. چند سال پيش از آن حتي كارت صوتي هم شناخته نشده بود.
با ورود ويندوز 95 و همچنين بهبود كيفيت صوت و تصوير كامپيوتر ها، مالتي مديا(يا
چند رسانه اي) بعنوان يك تكنولوژي مطرح شد. يك نرم افزار مالتي مديا نرم افزاري
است كه اين ويژگي ها را داشته باشد: متن، تصوير(شامل تصاوير ثابت، فيلم، و
انيميشن)، و صدا( گفتار و موزيك). البته بعضي ها تعامل يا Interaction را نيز در اين دسته مي گنجانند. ولي در واقع تعامل يك مكمل براي
مالتي مديا محسوب ميشود و چنين نرم افزاري(مالتي مديائي كه امكان تعامل داشته
باشد) را Interactive multimedia يا چند رسانه¬اي
تعاملي مي نامند. البته امروزه وجود صوت و تصوير در اكثر نرم افزار ها، قضيه را
خيلي عادي كرده است ولي در آغاز كار، نرم افزار هاي مالتي مديا بسيار لوكس و
چشمگير بودند. تا جائي كه شركت اينتل آخرين مدل پنتيوم خود را با نام
Pentium mmx يعني پنتيوم با ضمايم چند رسانه اي به بازار
عرضه كرد.
تعریف مالتی مدیا
مالتی مدیا، مجموعه ای از رسانه و متنی می باشد که از
ترکیبی از مطالب در فرمهای مختلف استفاده می کند. مالتی مدیا می تواند بعنوان یک
اسم (رسانه بهمراه چندین شکل مختلف از مطالب) یا یک صفت که توصیف کننده محیطی می
باشد که دارای چندین شکل مختلف از مطالب است بکار گرفته شود. عبارت مالتی مدیا یا
چند رسانه ای، برای بزرگ جلوه دادن تفاوت میان این رسانه و رسانه هایی که از تنها
یک صفحه نمایش کامپیوتری نظیر متون تایپ شده، یا فرمهای سنتی آن نظیر پرینتر یا
متون با دست نوشته شده، استفاده می کنند بکار می رود. مالتی مدیا شامل ترکیبی از
متن، صدا، تصاویر ایستا، انیمیشن، ویدئو یا فرمهای متنی قابل تعامل با کاربر می
باشد.
مالتی مدیا معمولا با وسایلی نظیر دستگاههای پردازش محتوایی
الکترونیکی و کامپیوتری ذخیره، پخش یا نمایش داده می شوند ولی آنها همچنین می
توانند بخشی از عملیات زنده از یک صحنه باشند. مالتی مدیا (بعنوان صفت) همچنین
وسایل رسانه ای الکترونیکی را توصیف می کنند که برای دخیره سازی محتویات مالتی
مدیا مورد استفاده قرار می گیرند.
تفاوت اصلی مالتی مدیا با رسانه های ترکیبی، در هنری بودن
آنها می باشد، بعنوان مثال مالتی مدیا می تواند شامل صدا باشد و همچنین آنها حیطه
وسیعتری را به خود اختصاص داده اند. عبارت "رسانه غنی" مترادف با مالتی
مدیا تعاملی است.
همچنین هایپرمدیا می تواند نوع خاصی از برنامه های مالتی
مدیا قلمداد شود
مطمئناً اصطلاح مالتی مدیا یا به طور دقیقتر
Cd مالتی مدیا را زیاد شنیده اید . حال به این موضوع می
پردازیم که واقعاً مالتی مدیا چیست.
مالتی مدیا یعنی ارتباط و انتقال موضوع ها و مفاهیم با
استفاده از رسانه های متفاوت همچون گفتار ، موسیقی ، عکس ، متن ، انیمیشن ، محیط
های تعاملی و رابط با کاربر و ..... و هر چیز که شما فکرش را بکنید . اما هدف چیست
؟ کوتاه و خلاصه ، هدف ارتباط و انتقال بهتر است . این هدف را می توان در هر چیز
که شما فکرش را می کنید گنجاند . به طور مثال : در تبلیغات، آموزش ، اطلاع رسانی ،
تفریحات و بسیاری از شاخه های دیگر که ممکن است در فکر شما هم ظهور کرده باشد ولی
هرگز جایی ارائه نشده باشد ، این مورد انعطاف پذیری و کاربرد بالای مالتی مدیا را
در هر سطحی نشان می دهد. امروزه مالتی مدیا به هر جایی نفوذ کرده و تاثیر انکار
ناپذیر خود را به همه ثابت کرده و رشد گسترش آن در تمامی شاخه ها که نیاز به
ارتباط ، انتقال و جذب مخاطب دارند به چشم می خورد و روز به روز نیز در حال افزایش
است.
سی دی های مالتی مدیا یکی از بهترین هدایای تبلیغاتی و
ابزار بازاریابی و اطلاع رسانی استاندارد روز دنیا جهت عرضه در نمایشگاهها،
سمینارها، ارسال به مشتری و غیره می باشد.
در چند رسانه ای شما، وظیفه مشکل بسط دادن تصورات مشتریان
را ، فراتر از خلاقیتهای ثابت به سمت تصور تجربه های مجازی بسیار پیچیده را بر
عهده داريد. شما با در اختیار داشتن پیشرفته ترین سخت افزارها و نرم افزارهای
موجود همواره راه حلهای چند رسانه ای بسیار مختصر یک محصول تا ارائه گزارش سالانه
و یا توصیف توانائیهای یک واحد صنعتی، سیستم یک اثر قابل قبول و در خور ستایش
ارائه می دهد.
تولید سی دی های مالتی مدیا مشابه طراحی وب سایت می باشد.
با این تفاوت که به دلیل نبود محدودیت هایی که در اینترنت وجود دارد (مانند کمبود
فضا و سرعت) تاکید بیشتری روی کیفیت و کمیت تصاویر متحرک ، موسیقی و تصاویر می
شود. قوی مبتنی بر جذابیتهای مختلف و صحنه های اغوا کننده را پیشنهاد می کند.
مالتی مدیا چیست؟
مالتی مدیا در لغت به معنای چند رسانه ای است.
امروزه واژه مالتی مدیا را برای نرم افزارهایی بکار می¬بریم
که در آنها با بهره گیری از چند رسانه مختلف مانند متن ، تصویر ، صدا ، فیلم و
موزیک و ... اطلاع رسانی صورت میگیرد.
اطلاع رسانی میتواند در جهت رشد اطلاعات عمومی افراد باشد
یا در جهت معرفی محصولات یا خدمات یک شرکت، می تواند در جهت آموزش بکار گرفته شود
یا جهت تبلیغ کالا یا خدمات به مشتریان مورد استفاده قرار گیرد.
هر چه هست مالتی مدیا امروزه در دنیا بسیار پیشرفت نموده و
در ایران نیز در حال گسترش هست.
هر روزه شاهد آن هستیم که شرکت های بیشتر جهت معرفی خدمات و
محصولات خود سی دی های مالتی مدیا طراحی نموده و برای مشتریان خود بجای ارسال
کاتالوگهای کاغذی سی دی های مالتی مدیا را که در واقع کاتالوگ الکترونیکی هست
ارسال میکنند.
چنانچه شما نیز میخواهید برای فعالیت خود سی دی مالتی مدیا
داشته باشید میتوانید از شرکتهای مختلفی که این کار را انجام میدهند بخواهید تا یک
سی دی مالتی مدیا برای شما طراحی کنند.
مالتی مدیا در مفهوم رایانه¬ای و تبلیغات به استفاده از
عناصر صوت و تصویر با قابلیت های انیمشن و متحرک سازی، برای انتقال پیام یا مفهومی
در جهت یک هدف خاص، یا انجام دادن کاری توسط آن، گفته می شود.
هر روزه شاهد آن هستیم که شرکت های بیشتر جهت معرفی خدمات و
محصولات خود سی دی های مالتی مدیا طراحی نموده و برای مشتریان خود بجای ارسال
کاتالوگهای کاغذی سی دی های مالتی مدیا را که در واقع کاتالوگ الکترونیکی هست
ارسال میکنند.
چنانچه شما نیز میخواهید برای فعالیت خود سی دی مالتی مدیا
داشته باشید میتوانید از شرکتهای مختلفی که این کار را انجام میدهند بخواهید تا یک
سی دی مالتی مدیا برای شما طراحی کنند.
مالتی مدیا در مفهوم رایانه¬ای و تبلیغات به استفاده از
عناصر صوت و تصویر با قابلیت های انیمشن و متحرک سازی، برای انتقال پیام یا مفهومی
در جهت یک هدف خاص، یا انجام دادن کاری توسط آن، گفته می شود.
مالتی مدیا یک عبارت نو و تازه است و تا قبل از ظهور و
گسترش ویندوز در عرصه رایانه، این واژه اساسا کاربردی و هویتی نداشت. پس از ظهور
سیستم عامل ویندوز 95 ، مالتی مدیا ها به یک تکنولوژی بدل گشتند و نرم افزارهایی
با ویژگی مالتی مدیا بودن به بازار رایانه عرضه گشتند. نرم افزارهای مالتی مدیا که
دارای صوت و تصاویر متحرک بودند (چیزی که امروزه رایج است و بودنش در هر نرم
افزاری ، چندان عجیب نمی باشد) در ابتدا بسیار تعجب انگیز بودند و برای کاربران
هیجان آور بود که نرم افزاری که در حال استفاده هستند دارای موزیک یا گفتار و یا
تصاویر متحرک است.
امروزه نرم افزارهای چند رسانه ای تعاملی یا
interactive در عرصه تولید نرم افزار به بازار می آید که
امکان تعامل با کاربر را فراهم کرده و کاربر قادر به انتخاب می باشد و یا با انجام
کلیکی تغییراتی در تصویر و یا انیمیشن آن رخ خواهد داد.
مالتی مدیا ها در نرم افزارهایی که خاصیت صدا و یا انیمیشن
جزو قسمت های تشکیل دهنده آنهاست استفاده می گردد. بیشترین کاربرد مالتی مدیا ها
در بازیهای رایانه ای می باشد که امروزه بازار این نرم افزارها به دلیل گسترش و
توسعه مالتی مدیا و استفاده از آنها رونق یافته و کیفیت ارائه آنها را نیز بالا
برده است.
از تعاریف بالا این طور نتیجه گیری خواهیم کرد که مالتی
مدیاها به مجموعه ای از افکت های صدا و تصویر گفته می شود که در دنیای دیجیتال به
کدهایی تبدیل گشته و در مصارف رایانه ای مانند تبلیغات، باریهای رایانه ای و نرم
افزارهای آموزشی و ... استفاده می گردد.
كاربرد مالتي مديا
تعدادي از نرم افزارها به علت ساختار خود، مالتي مديا محسوب
نمي شوند و نيازي به آن هم ندارند( مثل واژه پرداز ها، بانك هاي اطلاعاتي و
زبانهاي برنامه نويسي). دربعضي نرم افزار ها هم چند رسانه اي جزء لاينفك و ضروري
محسوب مي شود( مثل بازي ها، نرم افزار هاي آموزشي، و دموهاي تبليغاتي). ولي بطور
كلي مالتي مديا را تقريبا همه جا ميتوان مشاهده كرد. حتي واژه پردازي مثل
word هم امكان بكار گيري صدا و فيلم را در فايل هاي متني به
كاربرانش مي دهد.
در واقع ما وقتي يك ديتا بيس تهيه مي كنيم، نيازي به صدا و
فيلم نداريم ولي مثلا براي تهيه يك نرم افزار آموزشي، هرچه بيشتر (و البته سنجيده
تر) از صدا، فيلم و انيميشن استفاده كنيم، نرم افزار ما جذاب تر و موفق تر خواهد
بود.درياد داشتهاي آينده قصد دارم به معرفي ويژگي هاي يك مالتي مدياي موثر بپردازم.
همچنين ابزار هاي توليد بخش هاي مختلف چند رسانه اي را با
هم بررسي مي كنيم.
امروزه يك CD مالتي مديا یا چند
رسانه ای كه معرف خدمات و فعاليتهای یک مجموعه باشد از هر كتابچه، بروشور و يا
كاتولوگ چاپی جذابیت و گیرایی بیشتری داشته، جزئیات و اطلاعات بهتری از فعالیتهای
مجموعه ارائه داده و نیز هزينه كمتری را نیز در پی دارد.
زیرا CD های مالتي مديا
فقط یکبار طراحی و تولید شده و با هزینه اندکی قابل تغییر است، در حالي كه تغيير
نسخ چاپی مراحل متعدد و پر هزينه ای را در بر داشته و اکثرا" موجب از طراحی
مجددا محصولات می گردد.
CD مالتی مدیا در سایزهای متنوع (استاندارد، مینی
CD و یا کارت ویزیت) به همراه طراحی لیبل و جلد، با آرم
مجموعه از بهترین هدایای تبلیغاتی و ابزار بازاریابی و اطلاع رسانی استاندارد روز
دنیا، جهت عرضه در نمایشگاهها، سمینارها، ارسال به مشتری و غیره میباشد.
مزایای استفاده از سی دی های مالتی مدیا
با توجه به چندرسانه اي بودن بهترين تاثير را در نظر
بازديدکنندگان دارد.
- سی دی های مالتی مدیا از هر كتابچه، بروشور و يا كاتولوگ
چاپي جذابتر بوده و به علاوه هزينه كمتري را در پي دارند.
- سی دی های مالتي مديا فقط یکبار طراحی و تولید شده و با
هزینه اندکی قابل تغییراند، در حالي كه تغيير نسخه چاپی مراحل متعدد و پر هزينه ای
را در بر داشته و اکثرا" موجب طراحی مجددا محصولات می گردد.
-یکی از مزایایی مهم استفاده از سی دی های مالتی مدیا سهولت
کپی برداری و به تعداد مورد نظر تکثیر کردن سی دی می باشد. مثلا برای کاتالوگهای
چاپی، برای چاپ دوباره کاتالوگ ، مجبور به مراجعه به آن شرکت یا چاپخانه هستيد
.این در حالیست که سی دی های مالتی مدیارا می توانید با کامپیوتر شخصی خود در منزل
به تعداد دلخواه تکثیر کنید.
- سی دی هاي مالتي مديا به اندازه يك سايت محدوديت ندارد و
ما مي توانيم به راحتي تمامي اطلاعات وتصاوير رابه طور كامل درآن شرح دهيم.
ویژگی سی دی هاي مالتي مديا
- طراحی بصورت کاملا مستقل از سیستم کاربر
- قابل اجرا بروی کلیه سیستمهای عامل ,linux,mac,Windows XP,
2000, 98
- سازگار با هر Resolution مانیتور
- بسیار کاربر پسند با کارایی آسان
-اجرا شدن خودکار (Auto Run)
-بدون نیاز به نصب و مراحل اضافی
-سایزهای متنوع (استاندارد، مینی CD و یا کارت ویزیت)
-اجرا در تمام سیستم عامل های ویندوز
-کاملاٌ تعاملی و اینتراکتیو (Interactive) )
-حجم کم فایلها که باعث می شود CD بدون وقفه در کامپیوترهای معمولی و قدیمی هم اجرا شود.
-طراحی بر اساس استاندارد رزولوشن صفحه
(Resolution 1024x768) )
-طراحی انیمیشن 3 بعدی لوگو و...
افزودن ساير امكانات به مالتي مديا
+معرفی محتوای سی دی به صورت کلیپهای تبلیغاتی در آغاز سی
دی
+ طراحی و چاپ لیبل و جلد با آرم و شناسه
+ معرفی محتوای سایت به زبان انگلیسی
+ تکثیر CD بر اساس نیاز
سفارش دهنده
+ گذاشتن قفل بر روی سی دی برای جلوگیری از تکثیر توسط
افراد غیرمجاز
افزودن ساير امكانات به مالتي مديا
+ معرفی محتوای سی دی به صورت کلیپهای تبلیغاتی در آغاز سی
دی
+ طراحی و چاپ لیبل و جلد با آرم و شناسه
+ معرفی محتوای سایت به زبان انگلیسی
+ تکثیر CD بر اساس نیاز
سفارش دهنده
+ گذاشتن قفل بر روی سی دی برای جلوگیری از تکثیر توسط
افراد غیرمجاز
تقسيم بندي مالتی مدیا
مالتی مديا چیست؟Reviewed by میهن
سئو on Dec 13Rating:
محصولات مالتی مدیا یا چند رسانه ای به طور کلی به سه قسمت
عمده تقسیم می شوند:
آموزشی: در تبلیغات یا رساندن صدای خود به مخاطبان خاص را
در نظر بگیرید.
لذا در همین راستا با بهره گیری از قابلیت های کامپیوتر می
توان از طرق مختلف از قبیل استفاده از عناصر دیداری وشنیداری مانند: انیمیشن، صوت،
عکس و … به هدف مطلوب دست یافت.
این نوع از مالتی مدیا یا چند رسانه ای از تمام قابلیت ها
برای تولید یک نرم افزار آموزشی استفاده می شود. و در فضایی جذاب و متنوع
(Interactive) در این گونه از نرم افزار ها سعی می شود
مفاهیم آموزشی به صورت تعاملی به مخاطبان آموخته شود.
تبلیغاتی: در ابتدا تبلیغات با رساندن صدای خود به مخاطبان
خاص را در نظر بگیرید. لذا در همین راستا با بهره گیری از قابلیت های کامپیوتر می
توان از طرق مختلف از قبیل استفاده از عناصر دیداری وشنیداری مانند: انیمیشن، صوت،
عکس و … به هدف مطلوب دست یافت.
کاربردی: نرم افزارهای کاربردی از قبیل پخش کننده های صوتی
و تصویری، برای ساخت خود دارای تعریف های استانداردی هستند. اما با توجه به این
مطلب می توان برای ایجاد فضایی متنوع، خلاقانه، کاربردی و بهینه از قابلیت های
ارائه شده توسط تکنولوژی محصول چند رسانه ای سود جست.
استفاده از مالتی مدیا
1- عدم تولیدی به لحاظ فیزیکی
3- تلفیق رسامحدودیت در فضای مورد نیاز به جهت قرار دادن
مستندات مورد نظر
2- کاهش حجم محصولات نه های گوناگون با یکدیگر (تصویر،
فیلم، صوت، متن)
۴- قابلیت توسعه و تغییر محصولات تولید شده
در کمترین زمان ممکن
۵- قابلیت ارائه متمرکز مطالب و مستندات و یا
هر نوع داده دیگر در قالبهای سامان یافته به مخاطبان
6- فراهم کردن محیطی جذاب و مطابق با نیازهای مخاطبان و
کاربران
7- قابلیت ایجاد ارتباط بین رسانه های ارتباطی از قبیل سایت
های اینترنتی وخروجی های متفاوت از نرم افزار های دیگر
8-کاهش هزینه های تبلیغاتی به همراه بازدهی بیشتر نسبت به
رسانه های سنتی به علت محدودیت بسیار کمتر در میزان حجم داده های اطلاع رسانی
9- قابلیت تهیه رونوشت و چاپ از مطالب ارائه شده متناسب با
نیاز کاربران
۱0- قابلیت نشر محصولات چند رسانه ای در تمام
جهان با استفاده از اینترنت و با صرف هزینه ای اندک بدون محدودیت در تعداد کاربران.
۱1- قابلیت شبیه سازی عناصر مورد نیاز به
صورت سه بعدی
۱2 - قابلیت انتقال مطالب به صورت روان تر و
قابل فهم تر در محصولات چندرسانه ای.
تکنولوژی محصول مالتی مدیا از جدیدترین تکنولوژی های ارائه
شده برای ارائه مطالب و تبلیغات در عرصه کامپیوتر می باشد و به علت استفاده از
رسانه های گوناگون دیداری و شنیداری و برخورداری از پویایی و افکت های زیبا و جذاب
گرافیکی و ویدوئی به آسانی با کاربران ارتباط برقرار می کند و قادر است تا محیطی
کاملاً تعاملی را فراهم نماید تا در ضمن سرعت بالاتر در انتقال مطالب به جذب مخاطب
برای ارائه بهتر مطالب خود دست یافت.
مفاهیم: چندرسانه‌ای (مولتی‌مدیا)
فضای سایبر > نرم‌افزار- کیوان
کوشا:
اصطلاح چندرسانه‌ای به ترکیب رسانه‌های منفرد نظیر فیلم،
ویدئو، موسیقی، کلام، عکس، پایگاه‌های اطلاعاتی، و جز آن اطلاق می‌شود که از طریق
فن‌آوری رایانه به‌صورت محصولی واحد بر محملی رقومی ذخیره شده باشد.
در تعریف دیگری، نظام چندرسانه‌ای را "استفاده از
رایانه به‌منظور ترکیب و ارائه متن، تصویر، صوت، و ویدئو از طریق ابزارها و
پیوندهایی دانسته‌اند[1] که به استفاده‌کننده امکان راهبری[2] ، تعامل[3]،خلاقیت،
و ارتباط می‌دهد. این تعریف شامل چهار جزء اصلی است که برای ارائه نظام چندرسانه‌ای
ضروری به نظر می‌رسد:
رایانه برای برقراری هماهنگی میان آنچه می‌بینیم، می‌شنویم،
و با آن به تعامل می‌پردازیم
پیوندهایی که ارتباط میان اطلاعات مختلف را برقرار می‌سازند
ابزارهای راهبری که امکان انتقال و گذر از شبکه‌های
اطلاعاتی مرتبط با هم را فراهم می‌سازند.
راه‌هایی که از طریق آنها بتوان به جمع‌آوری، پردازش، و
تبادل اطلاعات و اندیشه‌ها پرداخت ارائه تعریفی دقیق از نظام چندرسانه‌ای هنگامی
اهمیت پیدا می‌کند که قرار باشد برنامه‌ها و کالاهای مختلف از لحاظ جنبه‌های
چندرسانه‌ای مورد شناسایی و ارزیابی قرار گیرد.
به طور مثال، هرگاه از رایانه برای ایجاد قابلیت‌های
تعاملی استفاده شود، تنها می‌توان رسانه‌های مختلف را با یکدیگر ترکیب کرد. به‌طور
نمونه، با آنکه تلویزیون میتواند به‌طور همزمان صوت و تصویر متحرک را ارائه دهد،
چون بیننده هیچ امکان اعمال نظر و کنترل برنامه‌ها را ندارد، نمی‌توان آن را نظام
چندرسانه‌ای به شمار آورد. حتی تنها قرار دادن فیلم یا تصویر متحرک بر روی محمل‌های
رقومی نظیر صفحه فشرده نیز برای ارائه نظام چندرسانه‌ای کافی نیست؛ زیرا علاوه بر
رایانه، امکانات دیگری نیز مانند ابزارهایی برای راهبری، تعامل، و ایجاد پیوندهای
پویا برای دسترسی کارآمد به اطلاعات در هر نظام چندرسانه‌ای مورد نیاز است. از این
رو، در برخی منابع تعاریف مشابهی از نظام چندرسانه‌ای و فرارسانه‌ای ارائه شده است
و آنها را، از لحاظ ساختار شبکه‌های مفهومی میان اطلاعات مختلف، مشابه یکدیگر
دانسته‌اند. در نظام فرارسانه‌ای، ارتباط منطقی میان عناصر اطلاعاتی مختلف نظیر
متن، صوت، تصویر، و جز آن از طریق پیوندهای پویا صورت می‌پذیرد و همین امر امکان
تعامل و راهبری را برای استفاده‌کننده میسر می‌سازد.
در واقع، ممکن است ارائه تعریفی از نظام چندرسانه‌ای ساده
به نظر برسد، اما ایجاد آن بسیار پیچیده است و به قابلیت‌هایی بیش از مهارت‌های
خلاق متخصصان فن‌آوری رایانه نیاز دارد. برای ارائه نظام چندرسانه‌ای توجه به جنبه‌های
تجاری و حتی قانون حق مؤلف برای استفاده از منابع اطلاعاتی صوتی، تصویری، و
نوشتاری ضروری است. به تعبیر دیگر، شاید بتوان گفت که مدیریت صحیح نظام‌های
چندرسانه‌ای و گروه‌های اجرایی به گستردگی و اهمیت جنبه‌های فنی آنها بستگی دارد.
تاریخچه
پیدایش مفهوم چندرسانه‌ای را می‌توان در دهه 1940 جست‌وجو
کرد. در سال 1945، وانوار بوش[4]، مشاور علمی روزولت، طرحی برای تولید دستگاهی تحت
عنوان مِمِکس[5]ارائه کرد تا بتواند متن، نقشه، عکس، و یادداشت‌های شخصی را با
یکدیگر ترکیب کند و نمایش دهد. چنین دستگاهی هرگز ساخته نشد، اما امروزه به‌عنوان
نخستین اندیشه مطرح‌شده درباره مفهوم نظام چندرسانه‌ای محسوب می‌گردد. چون در زمان
بوش فن‌آوری مورد نیاز برای ترکیب و ارائه اطلاعات مختلف وجود نداشت،
وی بر آن شد که از طریق دستگاه ریزنگار، به‌عنوان رسانه
ذخیره‌ساز، دستگاه ممکس را مورد بهره‌برداری قرار دهد. پس از آن در 26 فوریه 1962
واژه "چندرسانه‌ای" برای نخستین بار در مجله "تایم" به کار
رفت. سرانجام با ظهور فن‌آوری رایانه تحول عظیمی در مفهوم نظام چندرسانه‌ای رخ
داد؛ به‌طوری که بشر توانست برای نخستین بار، علاوه بر متن، رسانه‌های دیگر نظیر
صوت، تصویر، و سپس فیلم متحرک را به رمزهای الکترونیکی قابل درک برای ماشین درآورد
که امروزه از آن با نام رقم یا دیجیت[6]یاد می‌شود . رایانه‌های ابتدایی که در
واقع فضای فیزیکی زیادی را اشغال می‌کرد در دهه 1950 ظاهر شد و صرفآ برای انجام
محاسبات پیچیده و نمایش متن مورد استفاده قرار می‌گرفت. پس از آن، استفاده از
تصویرهای رقومی ساده و صوت در بعضی از بازیهای رایانه‌ای مرسوم شد. در سال ،1981
شرکت آی.بی.اِم. نخستین رایانه‌های شخصی خود را عرضه کرد و خرید و استفاده از آنها
گسترش یافت.
آشنایی با تاریخچه کامپیوتر) علل پیدایش(
در حال حاضر، با ورود رایانه‌های شخصی با پردازشگرهای بسیار
قدرتمند (نظیر رایانه‌های پنتیوم یک، دو، و سه) بیش از هر زمان دیگر استفاده از
نظام‌های چندرسانه‌ای رایج شده است؛ به‌طوری که می‌توان هر نوع اطلاعاتی را به
رمزهای رقمی تبدیل کرد. اینکه اطلاعات مورد نظر، فیلم بلند، تصویر سه بعدی، قطعه
موسیقی، یا کلام باشد؛ دیگر امروزه محدودیتی ایجاد نمی‌کند. ظهور فن‌آوری صفحه
فشرده در نیمه دوم دهه 1980، گام دیگری در جهت توسعه نظام‌های چندرسانه‌ای بود و
فرآورده‌های بسیاری از این طریق روانه بازار شد. با دسترسی عمومی به شبکه جهانی وب
در سال 1993، خدمات و سایت‌های بسیاری حاوی اطلاعات چندرسانه‌ای در دسترس قرار
گرفت و تحولی شگرف در امر نشر چندرسانه‌ای صورت پذیرفت؛ به‌طوری که امروزه محیط وب
به مهم‌ترین و رایج‌ترین بستر برای تولید و اشاعه اطلاعات چندرسانه‌ای مبدل شده
است. در نهایت، در اواخر قرن بیستم، اختراع فن‌آوری دیسک ویدئویی رقومی[7] سبب شد
که حجم بسیار زیادی از اطلاعات چندرسانه‌ای (معادل7 تا 26 برابر صفحه فشرده 650
مگابایتی) که فضای زیادی به خود اختصاص می‌داد، تنها بر صفحه فشرده واحدی ذخیره و
بازیابی شود (:10 204).
با ظهور پدیده شگفت‌انگیز ذخیره‌سازی اخیر، یعنی
اِف.اِم.دی.[8]، که امکان ذخیره اطلاعات را تا 140 گیگا بایت (معادل 215 برابر
صفحه‌های فشرده) فراهم می‌کند، انقلابی در امر تولید منابع و پایگاه‌های چندرسانه‌ای
عظیم به وقوع پیوست.
عناصر نظام چندرسانه‌ای
هر نظام چندرسانه‌ای از رسانه‌های گوناگونی مانند متن، صوت،
تصویر، ویدئو، و جز آن تشکیل می‌شود که در واقع عناصر اصلی آن به شمار می‌رود. در
این بخش، به توصیف مهم‌ترین عناصر تشکیل‌دهنده نظام چندرسانه‌ای یعنی متن، صوت،
تصویر ثابت و گرافیک، متحرک‌سازی (انیمیشن)، و ویدئو اشاره می‌شود:
1- متن :(Text)
نخستین و مهم‌ترین رسانه‌ای که فن‌آوری رایانه توانست آن را
به‌صورت رقومی ذخیره و بازیابی کند متن است. در واقع، صوت، تصویر، و ویدئو پیش از
آنکه بتوانند به صورت رقومی ارائه شوند، نیاز به پردازش بسیار دارند. در نظام
چندرسانه‌ای، استفاده از متن برای ارائه اطلاعات، مخاطبان خاص خود را دارد و در
بسیاری موارد مهم‌ترین عنصر تشکیل‌دهنده هر نظام چندرسانه‌ای است. به‌طور مثال،
عرضه متن کامل دایره‌المعارف چاپی بریتانیکا بر روی صفحه فشرده خود نمایانگر اهمیت
و جایگاه اطلاعات نوشتاری حتی در برنامه‌های چندرسانه‌ای است. علاوه بر این، در
برخی موارد استفاده از متن برای نشان دادن محتوای فهرست‌های انتخاب برنامه‌ها[9]،
عملکرد کلیدها، راهنمای استفاده‌کنندگان، و جز آن از اهمیت خاصی برخوردار است.
متن را معمولا به سه روش وارد برنامه چندرسانه‌ای میکنند:
الف)تایپ کردن متون مختلف از طریق برنامه‌های واژه‌پرداز؛
ب) پویش[10] اسناد چاپی و تبدیل آنها از طریق برنامه‌های
مختلف به‌صورت الکترونیکی؛
ج) استفاده از منابع الکترونیکی نوشتاری دسترس‌پذیر.
ذخیره متن به‌صورت پرونده‌های تصویری نز امروزه در بسیاری
از موارد کاربرد دارد که مهم‌ترین آنها استفاده از ساختار پی.دی.اِف.[11] است. به‌طور
مثال، از این طریق می‌توان نسخ خطی قدیمی یا دیگر اسناد را به‌صورت تصویر ذخیره
کرد و کاملا شبیه نمونه اصلی آنها در برنامه چندرسانه‌ای گنجاند.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های نظام‌های چندرسانه‌ای، در قیاس
با نظام‌های چاپی، وجود امکانات بالقوه آنها در ارائه محیطی جذاب و گیرا برای
مطالعه و خواندن متن است. برای نمونه، استفاده از حروف با رنگ‌های مختلف همراه با
اندازه و جلوه‌های گرافیکی متنوع میتواند جذابیت خاصی به برنامه‌های چندریسانه‌ای
ببخشد. بنابراین، از ابتدا باید سیاست مشخصی را برای انتخاب رنگ، اندازه، شکل،
فاصله سطرها، تورفتگی‌ها، چیدن کلمات در پنجره نمایش، جلوه‌های گرافیکی مختلف، و
نحوه دسترسی به اطلاعات نوشتاری در صفحات مختلف برنامه چندرسانه‌ای در نظر
گرفت.یکی از قابلیت‌های مهم نظام چندرسانه‌ای انعطاف‌پذیری آن در راهبری، تعامل، و
دسترسی به اطلاعات است. از این رو، فرامتن در بسیاری از برنامه‌های چندرسانه‌ای به‌عنوان
قابلیتی مهم و کارآمد برای دسترسی به اطلاعات، مورد استفاده قرار میگیرد؛ و شاید
بتوان گفت که استفاده از فرامتن در نظام‌های چندرسانه‌ای تا حدود زیادی اجتناب‌ناپذیر
است.
به‌طور مثال، برای مطالعه مدخل خلیج فارس در دایره‌المعارفی
الکترونیکی می‌توان تنها با فشار کلید ماوس بر روی کلیدواژه‌های مشخص‌شده ایران،
عمان، کویت، جنگ ایران و عراق، و آلودگی دریاها به اطلاعات تکمیلی و مرتبط دیگر
درباره آنها دسترسی یافت استفاده از فرامتن در نظام‌های چندرسانه‌ای از دیگر
مواردی است که می‌توان با توجه به اهداف، مخاطبان، و محتوای برنامه‌های چندرسانه‌ای
مورد توجه قرار داد.
2- صوت ) صدا) :(Audio)
استفاده از صوت در نظام چندرسانه‌ای از کلام و موسیقی گرفته
تا جلوه‌های صوتی[12] دیگر، برای تقویت متن، تصویر، و فیلم کاربرد دارد. استفاده
از صوت به‌صورت موسیقی متن برای پدید آوردن فضایی جذاب و گیرا، گفتار برای توضیح
مفاهیم و تلفظ صحیح کلمات، و نیز جلوه‌های صوتی برای برانگیختن انگیزه و توجه
استفاده‌کنندگان در بسیاری از برنامه‌های چندرسانه‌ای وجود دارد. از طریق میکروفن
می‌توان گفتار را به راحتی به‌صورت رقومی ذخیره و از آن در بخش‌های مختلف برنامه
چندرسانه‌ای استفاده کرد.
امروزه، فرآورده‌های بسیاری روانه بازار شده که حاوی قطعات
و جلوه‌های صوتی مختلف است و از طریق آنها به راحتی می‌توان صوت مورد نظر مانند صدای
حیوانات مختلف و موجود در طبیعت (نظیر باران و طوفان) یا جلوه‌های صوتی دیگر نظیر
دست زدن، خندیدن، زنگ زدن، دویدن، و جز آن را به برنامه‌ای اضافه کرد.
لذت شنیدن موسیقی، گفتار، و دیگر جلوه‌های صوتی از مهم‌ترین
عواملی است که بر ارائه هر برنامه چندرسانه‌ای موفق تأثیر می‌گذارد. البته، در این
میان، کیفیت و محتوای صوت از اهمیت خاصی برخوردار است. اگر صوت از کیفیت خوبی
برخوردار نباشد یا کاملا غیرمرتبط و نابجا به کار رود، استفاده‌کننده را آن‌طور که
باید جذب نخواهد کرد. استفاده از موسیقی متن در هنگام ورود به برنامه میتواند
جلوه و جذابیت خاصی به استفاده از برنامه ببخشد و مخاطبان را در ادامه مرور و
مطالعه ترغیب کند. در عین حال، به‌کارگیری نادرست قطعات صوتی میتواند جنبه مزاحمت‌آمیز
برای استفاده‌کنندگان داشته باشد. از این رو، باید امکاناتی برای قطع کردن یا
ادامه دادن قطعات صوتی در برنامه‌های چندرسانه‌ای پیش‌بینی گردد. در فرهنگ
الکترونیکی کودکان مَک میلان، از صوت برای توضیح معانی واژه‌ها استفاده شده است و
در مواردی نظیر واژه "دست زدن" خواننده میتواند علاوه بر توضیح نوشتاری
واژه، با فشار دکمه "ماوس" صدای دست زدن را نیز بشنود. در دایره‌المعارف
چندرسانه‌ای مایکروسافت بوک شِلف[13] ، امکان گوش دادن به تلفظ صحیح بیش از 80
هزار واژه انگلیسی وجود دارد. امروزه درس‌افزارهای چندرسانه‌ای بسیاری از صوت به‌طور
کارآمد برای آموزش مطالب مختلف استفاده میکنند که همگی نمایانگر اهمیت این رسانه
جذاب در فرآورده‌های چندرسانه‌ای است.
3 - تصویر و گرافیک :(Images)
,:(Graphics)
یکی از تحولات عظیم در نظام‌های چندرسانه‌ای تبدیل صوت و
تصویر به رمزهای الکترونیکی رقومی است که از طریق آن به راحتی بتوان تصاویر ثابت و
گرافیک‌ها را بر روی صفحه نمایش رایانه نشان داد. فن‌آوری رایانه امکانات مناسبی
را برای نمایش تصاویر تمام‌رنگی به‌صورت تمام‌صفحه با کیفیت بالا در اختیار گذاشته
است.
امروزه، استفاده از تصویر در توصیف دیداری مفاهیم پیچیده به
جای استفاده از متن، در بسیاری از نظام‌های چندرسانه‌ای به‌کار می‌رود؛ زیرا تصویر
به‌صورت مشخص‌تر و جذابتر مفاهیم را انتقال می‌دهد. به‌طور مثال، برای توصیف
مفهوم "پرتاب نیزه" می‌بایست چندین سطر اطلاعات نوشتاری را در یک برنامه
چندرسانه‌ای گنجاند، و حال آنکه با استفاده از تصویر ثابت می‌توان به‌صورت جذاب و
کارآمد این مفهوم را به مخاطبان انتقال داد.
در برنامه‌های چندرسانه‌ای می‌توان امکاناتی به منظور بزرگ
و کوچک کردن تصاویر و حتی ویرایش آنها نیز پیش‌بینی کرد. استفاده از تصاویر مناسب
یکی از اساسی‌ترین ویژگی‌های نظام‌های چندرسانه‌ای است.از تصاویر، علاوه بر محتوای
برنامه، می‌توان برای طراحی واسط‌های گرافیکی کاربر[14] نیز استفاده کرد. امروزه،
عرضه برنامه‌های کاربردی قدرتمند برای طراحی و ارائه گرافیک‌های رایانه‌ای یا سه‌بعدی
(نظیر فتو شاپ[15]) تأثیر بسیاری بر کیفیت طراحی تصاویر در فرآورده‌های چندرسانه‌ای
گذاشته است. تصاویر ثابت را می‌توان از طریق پویشگرها یا دوربین‌های رقومی وارد
برنامه چندرسانه‌ای کرد یا از طریق برنامه‌های گرافیکی به طراحی آنها پرداخت. شیوه
ذخیره تصاویر رقومی به‌صورت‌های مختلف، منطبق با امکانات برنامه، از اهمیت خاصی
برخوردار است. در برنامه‌های چندرسانه‌ای می‌توان امکاناتی به منظور بزرگ و کوچک
کردن تصاویر و حتی ویرایش آنها نیز پیش‌بینی کرد. استفاده از تصاویر مناسب یکی از
اساسی‌ترین ویژگی‌های نظام‌های چندرسانه‌ای است.از تصاویر، علاوه بر محتوای
برنامه، می‌توان برای طراحی واسط‌های گرافیکی کاربر[14] نیز استفاده کرد. امروزه،
عرضه برنامه‌های کاربردی قدرتمند برای طراحی و ارائه گرافیک‌های رایانه‌ای یا سه‌بعدی
(نظیر فتو شاپ[15]) تأثیر بسیاری بر کیفیت طراحی تصاویر در فرآورده‌های چندرسانه‌ای
گذاشته است. تصاویر ثابت را می‌توان از طریق پویشگرها یا دوربین‌های رقومی وارد
برنامه چندرسانه‌ای کرد یا از طریق برنامه‌های گرافیکی به طراحی آنها پرداخت. شیوه
ذخیره تصاویر رقومی به‌صورت‌های مختلف، منطبق با امکانات برنامه، از اهمیت خاصی
برخوردار است.
4- متحرک‌سازی (انیمیشن) :(Animation)
حرکت سریع و پیاپی تصاویر ثابت همراه با ایجاد تغییرات اندک
در آنها را انیمیشن می‌گویند. این فرآیند از طریق ضبط صحنه‌های مختلف و اعمال
تغییراتی در آنها ایجاد می‌گردد. در نظام چندرسانه‌ای، از طریق افزودن انیمیشن می‌توان
بسیاری از مفاهیم را به‌صورت تصاویر تمام‌متحرک نمایش داد. از نظر جنبه‌های
آموزشی، به‌کارگیری انیمیشن در برنامه چندرسانه‌ای میتواند میزان فراگیری و درک
استفاده‌کنندگان را افزایش دهد.
در بسیاری موارد، نشان دادن شیوه کار و اجزای مختلف یک
دستگاه بدون استفاده از انیمیشن بسیار دشوار است. به‌طور مثال، در دایره‌المعارف
چندرسانه‌ای بوک شلف از تعداد بسیاری از قطعات انیمیشن برای نشان دادن نحوه کار و
ساختار دستگاههای مختلف نظیر دیسک‌خوان صفحه فشرده استفاده شده است. اهمیت
استفاده از انیمیشن در برنامه‌های چندرسانه‌ای در آن است که هنگامی که امکان اجرای
واقعی صحنه‌ای خاص و فیلمبرداری از آن وجود نداشته باشد، با استفاده از انیمیشن می‌توان
آن را به نمایش درآورد و در برنامه چندرسانه‌ای گنجاند. امروزه، برنامه‌های
کاربردی قدرتمندی برای ایجاد انیمیشن وجود دارد که فرآیند تولید آن را تسهیل می‌کند.
5- ویدئو
شاید یکی از جذاب‌ترین و در عین حال، پیچیده‌ترین عناصر
تشکیل‌دهنده نظام چندرسانه‌ای را بتوان ویدئو به شمار آورد. در واقع، واژه ویدئو
از ریشه یونانی به معنای "من می‌بینم" آمده است و در حوزه نظام‌های
چندرسانه‌ای، این اصطلاح به تصاویر متحرک رقومی که امکان نمایش آنها از طریق
رایانه وجود دارد، اطلاق می‌گردد.
متن و تصاویر ثابت، در برخی موارد، رسانه‌های نامناسبی برای
توصیف و شرح عملکردها و ساختارهای پیچیده هستند. به‌طور مثال، برای نشان دادن نحوه
پرتاب فضاپیمای شاتل یا خورشیدگرفتگی، شیوه شکار مرغان ماهی‌خوار، و جز آن هیچ
رسانه‌ای نمی‌تواند در برنامه چندرسانه‌ای جایگزین قطعات ویدئویی شود. از این رو،
در بسیاری از برنامه‌های چندرسانه‌ای از تصاویر ویدئویی نیز استفاده می‌گردد.
مشکل اصلی بر سر راه استفاده از تصاویر ویدئویی در برنامه‌های
چندرسانه‌ای این است که فضای بسیار زیادی را به خود اختصاص میدهند. بنابراین، در
بسیاری از برنامه‌های چندرسانه‌ای، قطعات ویدئویی در ابعاد کوچک‌تری نسبت به صحفه
نمایش رایانه نشان داده می‌شود. با این همه، باز هم استفاده از قطعات ویدئویی نیاز
به فضای ذخیره‌سازی و پردازش بسیار بالایی نسبت به متن، صوت، و تصویر ثابت دارند.
از این رو، از روشی به نام فشرده‌سازی برای کاهش فضای مورد نیاز برای ذخیره‌سازی
اطلاعات استفاده می‌شود.
شاید بتوان این‌طور استنباط کرد که قطعات ویدئویی در برنامه‌های
چندرسانه‌ای بیشترین جذابیت و تقاضا را از سوی استفاده‌کنندگان دارند؛ زیرا با
رجوع به آنها بهتر و قوی‌تر از هر رسانه دیگر می‌توان جهان واقعی را درک کرد. در
برنامه چندرسانه‌ای، اغلب برای وارد کردن قطعات ویدئویی، از تبدیل فیلم‌های
ویدئویی معمولی به رقومی یا فیلمبرداری به روش رقومی استفاده می‌شود.
واسط‌های گرافیکی کاربر. طراحی واسط‌های گرافیکی کاربر به‌منزله
نقطه ورودی است که استفاده‌کننده با نظام چندرسانه‌ای ارتباط برقرار می‌کند.
بنابراین، اگر نظام چندرسانه‌ای از واسط‌های گرافیکی مناسب، قابل تشخیص، و جذاب
استفاده نکرده باشد، کارآیی خود را از دست خواهد داد.
به تعبیر دیگر، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های نظام‌های
چندرسانه‌ای سادگی استفاده از آنهاست و این قابلیت تنها از طریق طراحی واسط‌های
گرافیکی کاربر مناسب، تحقق می‌یابد. هنگامی گفته می‌شود یک نظام چندرسانه‌ای
کاربرپسند[16] است که از واسط‌های گرافیکی کاربر به‌طور صحیح و در جای مناسب
استفاده شده باشد.
در هر نظام چندرسانه‌ای ممکن است واسط‌های گرافیکی کاربر به‌صورت
تصویر، عکس، دکمه، یا کلیدهایی با انتخاب از طریق "ماوس" وجود داشته
باشد. طراحی واسط‌های کاربر و ارزیابی آنها خود نیاز به تخصص و دانش ویژه‌ای دارد
و تحقیقات بی‌شماری در این خصوص صورت گرفته است.
گروه چندرسانه‌ای. نظام چندرسانه‌ای عناصر مختلفی را نظیر
صوت، متن، عکس، انیمیشن، فیلم، و جز آن در بر دارد. بنابراین، این نکته روشن است
که برای اجرا و توسعه نظام چندرسانه‌ای به تخصص‌های متنوعی نیاز است. تولید قطعات
ویدئویی و صوتی، عکاسی، تولید جلوه‌های صوتی، نقاشی، ویراستاری، سازماندهی دانش یا
به تعبیر دیگر کتابداری، برنامه‌نویسی، طراحی گرافیک، نویسندگی، آهنگسازی، و
بسیاری از مهارت‌های دیگر میتواند در طرح چندرسانه‌ای مورد استفاده قرار گیرد.
ویدئو به طور کلی، نظام‌های چندرسانه‌ای را می‌توان در هر
زمینه‌ای که استفاده کنندگان نیاز به صورت‌های مختلفی از اطلاعات صوتی، تصویری، و
نوشتاری داشته باشند مورد استفاده قرار داد، که نشر الکترونیکی و منابع مرجع
چندرسانه‌ای؛ آموزش و یادگیری به کمک رایانه؛ ذخیره و بازیابی اطلاعات دیداری و
شنیداری؛ پایگاه‌های اطلاعاتی چندرسانه‌ای؛ همایش‌های تصویری؛ تبلیغات و بازاریابی
محصولات؛ موزه‌ها و کتابخانه‌های دیجیتال؛ و بازیهای رایانه‌ای از آن جمله‌اند.
مهم‌ترین کاربردهای نظام چندرسانه‌ای
از مهم‌ترین کاربردهای نظام‌های چندرسانه‌ای که به حوزه
کتابداری و اطلاع‌رسانی نیز مربوط است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- خدمات مرجع
به‌طور کلی، هدف نهایی از خدمات مرجع کمک به مراجعه‌کننده
برای دسترسی به اطلاعات مورد نیاز شامل متن، صوت، تصویر، فیلم، و جز آن است. تا
چند سال گذشته تنها کتابشناسی‌ها، فهرست‌ها، و پایگاه‌های اطلاعاتی نوشتاری بر روی
صفحه فشرده کتابدار مرجع را در پاسخ‌گویی به پرسش‌های مراجعه‌کنندگان یاری می‌داد.
اما در حال حاضر، دایره‌المعارف‌ها، فرهنگ‌ها، منابع
جغرافیایی، راهنماها، سرگذشتنامه‌ها، اطلس‌ها، و جز آن به‌صورت فرآورده‌های
چندرسانه‌ای در بخش مرجع کتابخانه‌ها از ارزش و اهمیت خاصی برخوردارند.
استفاده از منابع مرجع چندرسانه‌ای در خدمات مرجع مزایا و
ارزش‌های افزوده بسیاری دارد.
منابع مرجع چندرسانه‌ای بسیاری با قابلیت‌ها و ویژگی‌های
مناسب قابل دسترسی است که بعضی از آنها نظیر دایره‌المعارف چندرسانه‌ای بوک شلف،
از ترکیب اطلاعات چند منبع مرجع چاپی جداگانه (دایره‌المعارف، فرهنگ، اطلس،
راهنمای اینترنت، اصطلاحنامه، شرح حال، و جز آن) با قطعات صوتی، تصویری، و ویدئویی
تشکیل شده است. ظهور فن‌آوری صفحه ویدئویی رقومی امکانات جدیدی را برای ذخیره و
بازیابی اطلاعات چندرسانه‌ای بر روی تنها یک صفحه فراهم ساخته است؛ به‌طوری که از
طریق این فن‌آوری می‌توان اطلاعات مختلف را تنها به روی صفحه واحدی با ظرفیت 7 تا
21 برابر صفحه‌های فشرده ذخیره و بازیابی کرد.
برای نمونه، ویرایش 1999 دایره‌المعارف چندرسانه‌ای
بریتانیکا بر روی صفحه ویدئویی رقومی بیش از 73 هزار مقاله، سه ساعت فیلم ویدئویی،
دو ساعت صوت، و صدها تصویر ثابت و عکس را در بر دارد.
2- موزه‌های مجازی و کتابخانه‌ها
بسیاری از موزه‌ها و کتابخانه‌ها در سراسر جهان قابلیت‌های
بالقوه نظام‌های چندرسانه‌ای را برای اشاعه اطلاعات مجموعه‌های خود به‌صورت رقومی
تشخیص داده‌اند و آرشیوهای دیداری و شنیداری خود را بر روی صفحه فشرده یا شبکه
جهانی وب در دسترس گذاشته‌اند. به‌طور مثال، از طریق نظام‌های چندرسانه‌ای می‌توان
کلیه مجموعه‌های تاریخی یک موزه را به‌صورت رقومی درآورد و از طریق روش‌های جست‌وجو
این امکان را برای استفاده‌کنندگان مهّیا کرد که، علاوه بر تصویر یا تصاویر مختلف
از یک شیء یا اثر تاریخی، به اطلاعات نوشتاری، مقاله‌ها، و گفتارها (به‌صورت
توضیحات شفاهی در مورد اثر) نیز دست یابند. همچنین، نظام‌های چندرسانه‌ای کاربرد
فراوانی نیز در خدمات اطلاع‌رسانی و کتابداری ایفا میکنند.
3- یادگیری به کمک نظام‌های چندرسانه‌ای
مطالعات نشان می‌دهد که افراد فقط 20 درصد از آنچه را که می‌بینند
و 30 درصد از آنچه را که می‌شنوند به حافظه می‌سپارند؛ و حال آنکه، اگر عمل دیدن و
شنیدن با یکدیگر توأم باشد، این میزان به 50 درصد افزایش می‌یابد و، اگر عامل
دیگری یعنی "تحریک انگیزه یادگیری" به آنها اضافه گردد، میزان دریافت
توسط ادارک به 80 درصد می‌رسد. در واقع، ارتباط میان رسانه‌های مختلف میتواند
میزان درک مطالب را افزایش دهد. با توجه به این مطالعه می‌توان این‌طور استنباط
کرد که نظام‌های چندرسانه‌ای می‌توانند تحول عظیمی در ارتقای سطح آموزش عالی داشته
باشند.
تحقیقات بسیاری در زمینه استفاده از نظام‌های چندرسانه‌ای
در یادگیری کودکان صورت گرفته است که کلیه آنها بر افزایش میزان یادگیری مخاطبان
تأکید دارند. در زمینه آموزش معلولان ذهنی، نابینایان، معلولان جسمی، و افراد نیمه‌شنوا
و ناشنوا نیز نظام‌های چندرسانه‌ای می‌توانند کاربرد بسیاری داشته باشند. علاوه بر
این، برای آموزش مهارت‌های ویژه نظیر جراحی، خلبانی، و از این قبیل نیز برنامه‌های
متعددی مبتنی بر فن‌آوری واقعیت مجازی[17] طراحی شده و مورد استفاده قرار گرفته
است.
استانداردهای چندرسانه‌ای
استانداردها در نظام‌های چندرسانه‌ای از دو جنبه ساختاری و
محتوایی پیروی میکنند. استانداردهای ساختاری مربوط به ارائه منطقی اطلاعات، و
استانداردهای محتوایی مربوط به محتوایی است که مبادله می‌شود. تشخیص ساختار و
محتوای اطلاعات به معنای تشخیص قوانین رمزگذاری است که از طریق آنها اطلاعات تولید
می‌شود. عملکرد کدگذاری در مورد یک پیام نوشتاری ساده ممکن است نسبتآ ساده به نظر
برسد؛ و حال آنکه هنگامی که نیاز به تبادل اسناد کامل و پیچیده‌ای از لحاظ محتوا،
نظیر اسناد چندرسانه‌ای، باشد برای ارائه سطوح و انواع مختلفی از اطلاعات نیاز به
سلسله مراتبی از نظام‌های رمزگذاری وابسته به یکدیگر است.
شبکه جهانی وب به‌عنوان نظام چند رسانه‌ای
در سال 1989، شبکه جهانی وب در آزمایشگاه فیزیک ذرات
اروپا[18] در سوئیس ابداع شد و پس از تحقیقات گسترده در سال 1993 به عموم معرفی
گردید.
آنچه شبکه جهانی وب را از دیگر خدمات اینترنت متمایز ساخته
و باعث رشد روزافزون آن شده است، محیط فرامتنی و چندرسانه‌ای آن برای ارسال و
دریافت اطلاعات است.
در حال حاضر، شبکه جهانی وب مهم‌ترین محمل رقومی برای
دسترسی و انتقال اطلاعات چندرسانه‌ای به شمار می‌آید؛ به‌طوری که بسیاری از سایت‌های
وب از صوت، تصویر و، در برخی موارد، فیلم‌های ویدئویی برای انتقال اطلاعات استفاده
میکنند.
نمونه بارز چنین رویکردی را به‌خوبی می‌توان در سایت
سی.اِن.اِن. مشاهده کرد.
این سایت، علاوه بر متن اخبار، امکاناتی برای مشاهده تصاویر
خبری و حتی فیلم‌های مستند از اخبار و رویدادهای سراسر جهان پیش‌بینی کرده است.
هم اکنون طراحان سایت‌های وب سعی میکنند با استفاده از
جلوه‌های چندرسانه‌ای، سایت‌های جذاب، کارآمد، و مناسب را ارائه دهند. ارسال و
دریافت متن، صوت، و تصویر از طریق پست الکترونیکی به نقاط مختلف جهان به امری
بدیهی و ساده مبدل شده است. استفاده از امکانات گفت‌وگو با افراد مختلف امروزه
بسیار رواج یافته است.
در نهایت باید گفت که ساختار چندرسانه‌ای وب بهترین بستر و
امکانات را برای تولید و ارائه اطلاعات چندرسانه‌ای در دسترس قرار داده است؛ به‌طوری
که عموم مردم می‌توانند از طریق رایانه شخصی خود به نشر چندرسانه‌ای اطلاعات مورد
نظر خود بپردازند.
چنین امکانات و قابلیت‌هایی هر روزه در حال پیشرفت و گسترش
است.
ظرفیت بالای ارتباطی چند رسانه ای
امتیازات چندرسانه‌ای‌ها برای انتقال پیام در محورهای زیر
قابل تبیین است:
1. تعاملی بودن؛ فرآورده چندرسانه‌ای معمولاً حالتی تعاملی
دارد، چرا كه استفاده‌كننده "فعال" است و میتواند برحسب تمایل خود
اقدامات خاصی را به عمل آورد و در هر شاخه‌ای از داده‌ها و اطلاعات كه خواسته
باشد به مرور بپردازد.
2. روح‌بخشی به داده‌های مكتوب و سرعت جستجو در آنها؛ چنان‌‌كه
از سال 1990 به بعد تدریجا تولید و عرضه مجلات، بانك‌های اطلاعاتی، دائرة‌المعارف‌ها،
مجموعه‌های هنری و بسیاری از آثار اعم از كلاسیك و جاری بر روی دیسك‌های فشرده
رواج یافته است و بخشی از فعالیتهای ناشر
